Конституция янги таҳрирининг 52-моддасида таъкидланишича, Ўзбекистон Республикасида ўқитувчининг меҳнати жамият ва давлат тараққиёти, соғлом, баркамол авлодни шакллантириш ва тарбиялаш, маънавий-маданий салоҳиятини сақлаш ва юксалтиришнинг асоси сифатида еътироф етилади. одамлар. Давлат ўқитувчиларнинг шаъни ва қадр-қимматини, уларнинг ижтимоий ва моддий фаровонлигини, касбий ўсишини ҳимоя қилиш ҳақида ғамхўрлик қилади.
Конституциянинг янги версиясининг таклиф етилаётган нормаси ўқитувчиларнинг ишини жамият ва давлат ривожланишининг асоси сифатида тан олади. Узлуксиз таълим тизимини ислоҳ қилиш жараёнида ўқитувчининг нафақат таълим ташувчиси, балки халқнинг маънавий ва маданий салоҳиятини ошириш мақомини мустаҳкамлашга еътибор қаратилди.
Президентимиз 2020-йилда олий Мажлисга йўллаган мурожаатида ўқитувчилар учун муносиб шароитлар яратилган ҳолда мактаб таълими сифатини тубдан яхшилаш ва яхшилашга қаратилган ислоҳотлар тезлашишини таъкидлади. Шу йили «Ўзбекистон тараққиётининг янги даврида таълим ва тарбия, илм-фанни ривожлантириш чора-тадбирлари тўғрисида» ги Президент Фармони қабул қилиниб, унда ўқитувчи ва ўқитувчиларнинг жамиятдаги ўрни ва нуфузини ошириш, уларни моддий рағбатлантириш вазифаси белгилаб берилди.
Ўқитувчига еътиборнинг кучайиши ва ушбу касбнинг мавқеи даражасини кўтариш ҳозирги пайтда бир қатор сабабларга кўра, шу жумладан унинг жамиятдаги мавқеининг ноаниқлиги, бошқача қилиб айтганда, ижтимоий мавқеи ва ушбу ноаниқликдан жамиятдан норозилиги билан боғлиқ. Ўқитувчилик касбининг шубҳасиз олижаноб мақсади ва ҳар бир инсон ҳаётидаги гуманистик роли меҳнатнинг қиймати ва мазмуни жиҳатидан юқори белгиланган мақом ҳақида гапиришга имкон беради. Лекин ишлар қандай кетмоқда?
Афсуски, мактаб ўқитувчиларининг касби енг машҳурларидан бири емас. Бу, биринчи навбатда, ўқитувчиларнинг маошлари билан боғлиқ бўлиб, бозор иқтисодиёти шароитида университетларни тугатганлар учун жуда паст нарх ҳисобланади. Кўпинча бошқа юқори маошли иш топа олмаган битирувчилар ўқитувчи бўлишади.
Яна бир муаммо-ота-оналарнинг ўқитувчиларга муносабати. Енди ота-оналар тобора кўпроқ ўқитувчиларни барча муаммолар учун айблашга мойил бўлиб, фарзандларини ҳимоя қилишади, ҳатто улар нотўғри бўлса ҳам. Баъзида ижтимоий тармоқларда талабаларнинг ҳақоратлари ўқитувчиларнинг ўзлари томонидан ҳақорат сифатида яширилади. Касбий фаолиятида номақбул усуллардан фойдаланадиган баъзи ўқитувчилар томонидан ноўрин хатти-ҳаракатлар ҳолатлари мавжудлигига рози бўлиш керак.
Умуман олганда, бизнинг жамиятимизда жамиятда ўқитувчиларга ҳурмат ва еҳтиром маданиятини шакллантириш учун ҳуқуқий даражада ҳал қилиниши керак бўлган кўплаб муаммолар тўпланган.
Таъкидлаш жоизки, бугунги кунда ўқитувчиларни ижтимоий ҳимоя қилиш масаласида жуда кўп ишлар қилинган. Шундай қилиб, бугунги кунга келиб, айниқса, вилоятларда ўқитувчиларни пахта теримига, жамоат ишларини ободонлаштиришга ва ҳоказоларга жалб қилиш муаммоси. йўқ қилинди.
Бундан ташқари, ўқитувчиларга уч йиллик имтиёзли давр ва дастлабки беш йилда йиллик етти фоиз фоиз ставкаси бўлган квартираларни сотиб олиш учун 20 йил муддатга имтиёзли ипотека, кейинчалик еса Марказий банкнинг қайта молиялаш ставкаси миқдорида берилди. Ўқитувчиларнинг оила аъзолари «ҳар бир оила тадбиркор»дастури бўйича тадбиркорлик, иссиқхоналар ташкил етиш, қорамол ва қушлар сотиб олиш учун имтиёзли кредитларга ишонишлари мумкин. Халқ таълими тизими ходимлари автомобил сотиб олиш ва бошқа мақсадлар учун истеъмол кредитларини олишлари мумкин. Шунингдек, янгилик ўқитувчиларни пул билан рағбатлантириш еди. Вилоят, республика ва халқаро фан олимпиадалари совриндорларини тайёрлаган ўқитувчиларга бешдан 50 МКИ гача бўлган бир марталик пул мукофотлари тўланади. Таълимни ривожлантиришга ҳисса қўшганлар ва давлат мукофотларини олганлар еса курортларга имтиёзли йўлланмалар билан таъминланади.
Мамлакат раҳбарияти ўқитувчилар ишини рағбатлантириш учун ишлайдиган ўқитувчиларга пенсияларни тўлиқ тўлай бошлади. Сўнгги бир неча йил ичида иш ҳақи 2,5 баравар оширилди. Ўз навбатида, чекка ҳудудларда ишлайдиган ўқитувчиларга 50 фоизгача қўшимча ҳақ тўланади.
Жамиятда ўқитувчи мақомини қандай мустаҳкамлаш ва ушбу касбни жозибадор қилиш кераклиги ҳақидаги саволга давлатдан жавоб айнан ўқитувчиларнинг шаъни ва қадр-қимматини ҳимоя қилиш, уларнинг ижтимоий ва моддий фаровонлиги, касбий ўсиши ҳақидаги асосий қонунда мустаҳкамланишдир.
Шундай қилиб, Конституциянинг янги таҳририга ўзгартириш киритилиши Ўзбекистонда узлуксиз таълим тизимини тубдан ислоҳ қилиш, ўқитувчилик касбини жамиятда енг обрўли ва обрўли касблардан бирига айлантириш учун асос бўлиб хизмат қилади, шунда ўқитувчилар ўз навбатида таълим ва тарбия ҳақида қайғурадилар. ёш авлодни тарбиялаш.
Ранохон Турсунова
Тарих фанлари доктори, УМЕД «Сиёсатшунослик» кафедраси доценти.
