27-noyabr kuni Ekologiya va iqlim o‘zgarishi milliy qo‘mitasi huzuridagi Chiqindilarni boshqarish va sirkulyar iqtisodiyotni rivojlantirish agentligi direktori Sharifbek Hasanov ishtirokida brifing o‘tkazildi. Brifing chiqindilarni boshqarish hamda sohada ekologik-sanitariya xavfsizlikni taʼminlash borasida amalga oshirilgan ishlar tahliliga bag‘ishlandi.
Xabaringiz bor, ekologik barqarorlikni taʼminlash masalasi davlat siyosatining eng ustuvor vazifasiga aylandi. Bu borada Respublika rahbariyati hamda Maxsus komissiyaning tegishli topshiriqlariga ko‘ra, chiqindilarni samarali boshqarish sohasida Ekologiya va iqlim o‘zgarishi milliy qo‘mitasi huzuridagi Chiqindilarni boshqarish va sirkulyar iqtisodiyotni rivojlantirish agentligi tomonidan bir qator rejali ishlar olib borilmoqda.
Xususan, O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2024-yil 4-yanvardagi 5-son Farmoni bilan belgilangan meʼyorlarga muvofiq Chiqindilarni boshqarish va sirkulyar iqtisodiyotni rivojlantirish agentligi huzuridagi Chiqindi poligonlarini boshqarish direksiyasi tomonidan chiqindi poligonlari ustidan muntazam nazorat o‘rnatilgan va tartibga solib kelinmoqda. Ayni paytda respublika bo‘yicha umumiy 1824 gektar yer maydonida jami 228 ta chiqindi poligoni mavjud bo‘lib, shundan 199 tasi maishiy, 15 tasi zaharli-kimyoviy va 14 tasi qurilish chiqindilari uchun mo‘ljallangan.
Shu o‘rinda, 2024 hamda 2025-yilning o‘tgan davrida respublikaning 8 ta hududi: Qoraqalpog‘iston Respublikasi, Andijon, Buxoro, Qashqadaryo, Namangan, Samarqand, Toshkent, Farg‘ona va Xorazm viloyatlaridagi jami 47 ta maishiy chiqindi poligoni rekultivatsiya qilinib, faoliyati tugatildi. Ushbu saʼy-harakatlar natijasida umumiy hisobda 243 gektarga yaqin yer maydoni tabiatga qaytarilishiga erishildi. Bundan tashqari, tasdiqlangan reja grafik asosida respublika bo‘yicha foydalanishda bo‘lgan jami 132 ta chiqindi poligonida doimiy ravishda tuproq qatlami bilan yopish ishlari amalga oshirib kelinmoqda.
Joriy yilning yanvar-oktabr oylarida chiqindi poligonlariga jami 2,6 mln tonna chiqindi qabul qilindi. Nazorat kuchaytirilishi natijasida hududlarda kunlik qabul qilinayotgan chiqindi miqdori 8,5 ming tonnadan 13 ming tonnaga yetkazildi hamda bir kunda 4,5 ming tonnagacha qo‘shimcha chiqindi qabul qilish imkoniyati paydo bo‘ldi.
Shu bilan birga, Agentlik tomonidan ish jarayonida qulaylik va yengilliklar yaratish maqsadida qo‘shimcha 22 ta maxsus texnika lizing shartlari asosida xarid qilinib, hududiy chiqindi saqlash poligonlariga yetkazib berildi. Bu boradagi harakatlar evaziga joriy yilda chiqindilar bilan ishlashga mo‘ljallangan assenizator, samosval, avtoyuklagich, buldozer, kompaktor, ekskavator, treyler, tirkama, avtokran kabi maxsus texnikalarning umumiy soni 333 taga yetkazildi. Yil boshidan 1,7 mlrd so‘m mablag‘ hisobiga 154 ta maxsus texnika joriy va kapital taʼmirdan o‘tkazildi. Shuningdek, mavjud texnikalarning 218 tasiga “GPS” qurilmasi o‘rnatildi.
Bundan tashqari, chiqindi poligonlari atrofi obodonlashtirilib, 2024-2025 yillardagi “Yashil makon” umummilliy loyihasi doirasida 1,2 mln tup daraxt va buta ko‘chatlari ekilib, ko‘kalamzorlashtirildi. 10 kmga yaqin ariq va lotoklar tozalanib, 36 ming m.kv ichki yo‘llar shag‘allashtirildi. Poligonlarda bu kabi chora-tadbirlar izchil davom ettirilmoqda.
Shuningdek, Davlatimiz rahbari tashabbusi bilan joriy yilning 15-oktabridan 15-noyabrigacha respublika miqyosida o‘tkazilgan “Tozalik va ozodalik” oyligi doirasida jami 422 ming tonnadan ortiq chiqindi tozalanib, atrof-muhitning ozodaligiga erishildi. Tozalik tadbirlari doirasida 95 mingdan ortiq mahalla fuqarolar yig‘ini hududlari, shuningdek, 61 ming ta jamoat joyi tozalandi. Respublika bo‘ylab bajarilgan bu xayrli ishlarni amalga oshirishda sanitar tozalash xizmati hamda obodonlashtirish sohasining jami 369 mingga yaqin xodimlari faol qatnashdi. Bu ishlarga 66 mingdan ortiq maxsus chiqindi tashuvchi va yuklovchi texnikalar jalb qilindi.
O‘tgan bir oy davomida 448 ming ta holat bo‘yicha chiqindilarni belgilanmagan joylarga tashlash bo‘yicha huquqbuzarliklar aniqlanib, aybdorlarga nisbatan Prokuratura, IIB, Milliy gvardiya va Ekologik davlat nazorat inspeksiyasi xodimlari ishtirokida belgilangan tartibda jazo choralari ko‘rildi. Tozalik va ozodalik tadbirlarida 100 dan ortiq hamkor tashkilotlarning 70 mingdan ortiq xodimlari faol qatnashib, yurtimiz obodligiga munosib hissa qo‘shdilar.
Bundan tashqari, 2025-yil 24-mart kuni O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining “Chiqindilarni qayta ishlash sohasini yana-da takomillashtirish hamda kompleks tizimlashtirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi 56-son Farmoni ijrosini taʼminlash maqsadida 2030-yilgacha maishiy chiqindi poligonlarini kamida 50 foizgacha qisqartirish choralari ko‘rilmoqda.
Qayd etish joizki, Agentlik tomonidan atrof-muhitni muhofaza qilish, chiqindilarni poligonlarga joylash hajmini kamaytirish, qayta tiklanuvchi energiya manbalaridan foydalanish va ekologik barqarorlikni taʼminlash maqsadida 9 ta hududda maishiy chiqindilarni termik qayta ishlash orqali elektr energiyasi ishlab chiqarish loyihalarini ishga tushirish borasida amaliy choralar ko‘rilmoqda. Mazkur loyihalar Andijon, Qashqadaryo, Namangan, Samarqand, Toshkent, Farg‘ona, Buxoro, Jizzax viloyatlari hamda Qoraqalpog‘iston Respublikasida bosqichma-bosqich tatbiq etilishi nazarda tutilgan. Bu borada joriy yil 24-mart kuni O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining qattiq maishiy chiqindilarni yoqish orqali elektr energiyasi ishlab chiqarish investitsiya loyihalarini amalga oshirish chora-tadbirlari to‘g‘risidagi 116, 117-, va 118-son qarorlari qabul qilingan. Ularga ko‘ra, mazkur hududlarda to‘g‘ridan-to‘g‘ri xorijiy investitsiyalarni jalb etgan holda ekologik vaziyatni yaxshilash, chiqindilarni qayta ishlash sohasiga zamonaviy yechimlar va texnologiyalarni joriy etish orqali elektr energiyasi ishlab chiqarilishi belgilangan.
Umumiy qiymati 1,3 mlrd AQSH dollari bo‘lgan ushbu investitsiya loyihalarning qurilish ishlari 2025–2027 yillarda olib boriladi. Ushbu loyihalarni ro‘yobga chiqarish orqali kuniga 13 ming tonna chiqindi qayta ishlanib, yiliga 2 mlrd kVt/soat elektr energiyasi ishlab chiqarishga erishish rejalashtirigan. Mazkur zavodlar ishga tushgach, qo‘shimcha 1400 ta yangi ish o‘rni yaratiladi. Chiqindilarni yoqish jarayonida atmosferaga issiqxona gazlarining tarqalishini cheklash bo‘yicha ilg‘or zamonaviy texnologiyalardan foydalaniladi. Xulosa qilib aytganda, ayni tashabbuslar “yashil iqtisodiyot” tamoyillariga mos kelib, mamlakatimizning ekologik barqarorligini taʼminlashga hamda kelajak avlod uchun toza va sog‘lom muhit yaratishda muhim omil bo‘lib xizmat qiladi.
Ayni paytda respublikada 300 ga yaqin chiqindilarni qayta ishlash korxonalari mavjud bo‘lib, ular tomonidan yiliga o‘rtacha 800 ming tonna, yaʼni jami hosil bo‘layotgan qattiq maishiy chiqindining 5,2 foizi qayta ishlanmoqda. Shu o‘rinda, Agentlik chiqindilarni qayta ishlash korxonalaridan aholi salomatligi va xavfsizligini taʼminlashga alohida eʼtibor qaratish, berilgan ekologik xulosalarga qatʼiy amal qilish hamda atmosferaga inson salomatligi uchun o‘ta xavfli bo‘lgan kanserogen moddalar va zaharli tutunlar tarqatmasligini so‘raydi. Unutmang, maʼlum bir guruhga foyda keltiruvchi hech bir obyekt jamiyat manfaatlaridan ustun emas.
Shahar-tumanlar toza-ozodaligi uchun sanitar tozalash korxonalarini aholini rozi qilish yo‘lida hududlarda sifatli xizmat ko‘rsatishga chorlab qolamiz. Shu bilan birga, sifatsiz xizmat ko‘rsatib, aholining eʼtirozli murojaatlari yuzaga kelishiga sababchi bo‘lgan masʼullarga tegishli choralar ko‘rilishi takroran eslatib o‘tiladi.
Xabaringiz bor, Agentlik tomonidan aprel-noyabr oylarida sanitar tozalash korxonalarining faoliyati yangilangan mezonlar asosida baholab borildi. Monitoring natijasida jami 105 ta sanitar tozalash korxonasi reytingdan o‘tkazilib, ulardan 41 tasi “yashil”, 53 tasi “sariq” va 11 tasi “qizil” toifaga kiritildi. Bular: Andijon, Qashqadaryo, Namangan, Surxondaryo, Farg‘ona va Toshkent viloyatlariga masʼul sanitar tozalash korxonalari. Monitoring davomida 6 oy ketma-ket “qizil” toifada qolgan 14 ta korxonaga shartnomaviy majburiyatlarni buzganligi uchun jarima chorasi qo‘llanildi, shundan 1 ta korxona bilan tuzilgan bitim bekor qilindi va 1 ta korxonaning hududi “Toza hudud”ga biriktirib berildi.
Shu o‘rinda, jarimadan keyin ham 3 oy ketma-ket “qizil” toifadan chiqa olmagan korxonalar bilan tuzilgan shartnomalar Ekologiya milliy qo‘mitasi raisi roziligi bilan davlat sherigi tomonidan bir tomonlama bekor qilinishi mumkinligini maʼlum qilamiz.
Bu yo‘nalishda Agentlik tomonidan amalga oshirilayotgan ishlar va sohani yaxshilash borasida ko‘rilayotgan chora-tadbirlar izchil davom ettirilmoqda.
Hurmatli fuqarolar, sanitar xizmat sifati hamda chiqindilarni boshqarish sohasiga doir murojaat va takliflaringizni Chiqindilarni boshqarish va sirkulyar iqtisodiyotni rivojlantirish agentligining “1205” ishonch raqamlari orqali qoldirishingiz mumkin. Sizning murojaatingiz – biz uchun muhim!
