Кўз томографияси (OCT) нима?
Кўз томографияси ёки оптик кохеренс томография (OCT) замонавий ва юқори аниқликдаги офтальмологик диагностика технологияси бўлиб, кўзнинг ички қатламларини текшириш имконини беради. Ушбу технология ёруғлик нурлари орқали кўзнинг тузилмаларини таҳлил қилишга асосланган. OCT бугунги кунда кўплаб кўз касалликларини эрта босқичда аниқлаш ва даволаш жараёнини кузатишда асосий воситалардан биридир.
OCT қандай ишлайди?
OCT қурилмаси инфрақизил ёруғлик нурларини кўзнинг турли қатламларига йўналтиради. Бу нурлар тўқималардан акс этиб, махсус сенсорлар ёрдамида қайд этилади ва юқори аниқликдаги тасвир ҳосил қилинади. Бу тасвирлар шифокорларга кўзнинг турли қатламларидаги ўзгаришларни аниқлаш имконини беради.
OCT орқали ташхисланадиган кўз касалликлари
- Глаукома
Глаукома — бу кўз босими ошиши туфайли кўз нервига зарар етказадиган сурункали касаллик. Глаукоманинг дастлабки босқичларида ҳеч қандай симптом кузатилмаслиги мумкин, лекин OCT ёрдамида кўз нерви бошининг ўзгаришларини аниқлаш мумкин. Шунингдек, ретинал нерв толалари қалинлигидаги ўзгаришлар ҳам ўлчанади.
- Макулодистрофия
Ёшга боғлиқ макулодистрофия (ЁБМД) кўриш маркази — макулага таъсир қилади. Бу касалликни эрта босқичда аниқлаш кўриш қобилиятини сақлаб қолишда муҳим аҳамиятга эга. OCT ёрдамида макула ҳудудидаги қалинлик, суюқлик йиғилиши ёки бошқа патологияларни аниқлаш осонлашади.
- Диабетик ретинопатия
Қандли диабет кўзнинг ретинасидаги қон томирларга зарар етказиши мумкин. Бу ҳолат диабетик ретинопатия деб аталади. OCT орқали ретина ва макула ҳолати ўрганилиб, қон кетишлар ёки суюқлик йиғилишини аниқлаш мумкин.
- Ретина ажралиши
Ретина ажралиши кўриш қобилиятини йўқотиш билан хавфли. OCT ёрдамида ретина ҳолати аниқ баҳоланади ва ажралиш белгилари аниқланади.
- Марказий сероз ретинопатия
Бу касаллик стресс, гормонал ўзгаришлар ёки бошқа омиллар туфайли пайдо бўлади. Ретина остида суюқлик йиғилиши бу касалликнинг асосий белгиларидан бири ҳисобланади. OCT орқали бу ҳолат тез ва аниқ аниқланади.
- Оптик неврит
Оптик нервнинг яллиғланиши (оптик неврит) кўзнинг ички тузилмалари билан боғлиқ муаммоларга олиб келиши мумкин. OCT ёрдамида бу жараённи кузатиш ва даволаш натижаларини баҳолаш мумкин.
OCTнинг афзалликлари
Ноинвазив ва хавфсиз усул: Беморнинг кўзига ҳеч қандай механик таъсир кўрсатилмайди.
Юқори аниқлик: Кўзнинг микроскопик тузилмалари ҳам аниқланади.
Тезкор таҳлил: Бир неча дақиқа ичида натижалар тайёр бўлади.
Мониторинг имконияти: Касалликларни кузатиш ва даволаш жараёнининг самарадорлигини баҳолаш мумкин.
Қандай ҳолатларда OCT тавсия этилади?
Қуйидаги симптомлар пайдо бўлса, офтальмологга мурожаат қилиш ва OCT текширувини ўтказиш тавсия этилади:
Кўриш қобилиятининг пасайиши
Кўз олдида қора доғлар ёки «юрувчи» тасвирлар пайдо бўлиши
Ёруғликка нисбатан сезувчанлик ошиши
Кўриш майдонининг торайиши ёки бузилиши
Кўз ичидаги оғриқ ёки ноқулайлик
Қандли диабет, глаукома ёки бошқа кўз касалликлари бўйича хавф омиллари мавжудлиги
Даволаш ва кузатиш
OCT фақат ташхис қўйиш учун эмас, балки даволаш натижаларини кузатиш учун ҳам муҳимдир. Масалан, глаукома ёки диабетик ретинопатияда олинган натижалар асосида даволаш стратегияси ўзгартирилиши мумкин.
Замонавий технологиялар ва келажак
Бугунги кунда OCT технологияси ривожланишда давом этмоқда. Кўпроқ аниқлик, тезлик ва янги дастурий воситалар ёрдамида шифокорлар кўз касалликларини янада самарали аниқлаш ва даволаш имкониятига эга бўлмоқдалар. Ҳозирги кунда 3D OCT ва спектрал OCT каби янгиланган усуллар кенг қўлланилмоқда.
Хулоса
Кўз томографияси (OCT) кўз саломатлигини сақлашда инқилобий ёндашувдир. Бу усул кўз касалликларини эрта босқичда аниқлаш, даволашни мониторинг қилиш ва кўриш қобилиятини сақлаш имконини беради. Агар сизда кўриш билан боғлиқ муаммолар пайдо бўлган бўлса ёки хавф омиллари мавжуд бўлса, зудлик билан офтальмологга мурожаат қилинг ва OCT текширувидан ўтинг.
Тошкент Тиббийот академияси Биофизика факултети катта ўқитувчиси Убайдуллаева Вазира Патчахановна.
Тошкент Тиббиёт академияси даволаш иши факултети талабаси Саъдуллаева Хонзода
