Конституциянинг янги таҳрирининг 58-моддасида давлат жамият ва давлат ишларини бошқаришда, шунингдек жамият ва давлат ҳаётининг бошқа соҳаларида аёллар ва эркаклар учун ҳуқуқ ва имкониятларнинг тенглигини таъминлаш бўйича мажбуриятларни ўз зиммасига олиши белгиланган.
Ҳаракатлар стратегияси ва тараққиёт стратегияси мамлакат ривожланишини таъминлашнинг муҳим асоси бўлиб, унинг мақсадларидан бири давлат сиёсатини амалга оширишда аёлларнинг тенг иштирокини таъминлашдир. Гендер тенглигини таъминлаш учун мамлакатда кўплаб қонуний ҳужжатлар ва институционал ишлар амалга оширилди, натижада бугунги кунга қадар аёлларнинг улуши раҳбарлик лавозимларида 33% га ва меҳнатга лаёқатли аҳолининг 45% га ошди.
Ўзбекистон тарихида биринчи марта миллий парламентдаги аёллар сони даражага етди (32%) — мамлакат бу кўрсаткич бўйича 37 мамлакат орасида 190-ўринни эгаллади. Сиёсий партияларда аёлларнинг улуши 44%, олий таълимда — 40%, тадбиркорликда — 35% га етди. Шу билан бирга, 2020 йилда Жаҳон банкининг аёллар, бизнес ва ҳуқуқ индексида Ўзбекистон «аёллар ҳуқуқлари ва гендер тенглиги соҳасида муҳим ислоҳотларни амалга оширган» 27 мамлакат қаторига кирди.
Давлатимиз томонидан 2022-2026 йилларда мамлакатимиз иқтисодий, сиёсий ва ижтимоий ҳаётининг барча соҳаларида хотин-қизларнинг фаоллигини ошириш бўйича миллий дастур қабул қилинди, унда аёлларни қўллаб-қувватлаш бўйича давлат сиёсатининг асосий йўналишлари белгилаб берилди.
Давлат аниқ фанлар, технология ва ҳуқуқ соҳасида таҳсил олаётган талаба қизларнинг улушини ҳозирги 24 фоиздан 40 фоизгача оширишни режалаштирмоқда. Бунинг учун ҳар йили талаба қизлар учун квоталарнинг камида 50% ушбу фанларни ўрганиш учун мўлжалланган бўлади. Шу билан бирга, давлат магистратурада ўқиётган қизларнинг шартномалари миқдорини бюджетдан қоплайди. Сўз жами 23 миллиард сўм оладиган 200 минг талаба қиз ҳақида бормоқда.
Шу билан бирга, ҳар йили 50 нафар қиз нуфузли хорижий университетларга бакалавр, 10 нафари магистратурага ўқишга юборилади. Кам таъминланган оилалардан 150 нафар талаба, шунингдек, ҳар бир вилоятдан етим қолган талабаларни (жами 2100 нафар) ўқитиш бўйича шартномалар маҳаллий бюджетлар томонидан тўланади. Ёш болали талабалар учун масофавий таълим учун шароитлар яратилади. Олимлар орасида аёллар улушини ошириш учун ҳар йили докторантурага қабул қилиш учун камида 300 квота ўрни ажратилади ва ҳоказо.
Мухтасар қилиб айтганда, аёлларнинг жамиятдаги роли ортиб бораётгани уларнинг ижтимоий жараёнлар, бизнес ва фандаги иштирокини кенгайтиришда намоён бўлади, шунинг учун gender тенглиги мамлакат ижтимоий-иқтисодий ривожланишининг муҳим таркибий қисми бўлиб, бу ерда аёлларга ҳурмат ва ғамхўрлик жамият фаровонлигининг калитидир.
Қайд этиш зарурки, амалдаги Конституциянинг 46-моддасида эса, аёллар ва еркаклар учун фақат тенг ҳуқуқлар берилган. Давлат ҳеч қандай мажбуриятларни ўз зиммасига олмайди.
Джавакова Kаринэ,
Ўзбекистон Республикаси ИИВ Академияси
кафедра бошлиғи
фалсафа фанлари доктори, профессор
