12-август куни халқ депутатлари шаҳар Кенгашининг йиғилишида 1-августдан вазифасига киришган Veolia Energy Ташкент бош директори Севара Пардаева иссиқлик енергияси тарифларини ошириш режалари бўйича маълумотни муҳокама ва тасдиқлаш учун тақдим етди. Тақдимот брифинг форматида, келиб тушган саволларга жавоблар билан ўтди. Aсосийси — тарифларнинг ошиши сабаблари — объектив хусусиятга ега бўлди.
2025-йил 1-майдан газ ва електр енергияси тарифлари оширилди, 2025-йил 15-июндан сотиб олинадиган иссиқлик нархи кўтарилди. Иссиқлик таъминоти компанияси учун тарифни қайта кўриб чиқиш – аслида иссиқлик ишлаб чиқарувчидан якуний истеъмолчига иссиқлик йетказувчи дистрибютор сифатида – табиийдир. Енергия ташувчилар нархининг ўсиши қуйидагича бўлди: газ – 20%; электр енергияси – 11%; сотиб олинадиган иссиқлик – 13%.
Шу билан бирга, иссиқлик таъминоти тарифи атиги 7,1% га оширилмоқда – 1 Гкал учун 664 465 сўмдан 711 641 сўмгача. Aҳоли учун тариф 15% га ошади – 1 Гкал учун 121 617 сўмдан 139 860 сўмгача ва бу ишлаб чиқариш таннархидан анча паст.
Ҳозирги пайтда иссиқлик таъминоти хизмати давлат томонидан субсидияланади. Aмалдаги тариф бўйича 18% истеъмолчилар томонидан тўланади ва 82% давлат субсидиялари ҳисобидан қопланади. Ҳозирда бу йўналиш маҳаллий бюджетнинг енг катта субсидияланадиган йўналишларидан биридир. 2025-йил октябр ойида тариф оширилгач, нисбат қуйидагича бўлади: аҳоли умумий тарифнинг 19,7% ини тўлайди, давлат субсидиялари еса умумий тарифнинг 80,3% ини қоплайди.
Давлат стратегияси 2030-йилгача иссиқлик таъминотини 100% субсидиялашни тўхтатишга қаратилган. Ушбу стратегия 2021-йилда Веолиа Гроуп компанияси билан имзоланган давлат-хусусий шериклик тўғрисидаги келишув асосига қўйилган. Тасдиқланган молиявий моделга кўра, аҳоли учун тарифларни қайта кўриб чиқиш ҳар йили 30% миқдорида амалга оширилиши керак еди, бироқ турли ижтимоий сабабларга кўра бу жараён кечикиб бормоқда. Фақатгина 2024-йилда иссиқлик таъминоти тарифи йил давомида икки марта 15% дан қайта кўриб чиқилди. Шу билан бирга, компания учун тариф ўзгаришсиз қолиб, оптималлаштириш жараёнлари ҳисобига 2 йил давомида хизмат нархини оширмасдан ушлаб қолишга муваффақ бўлинди.
Бюджет ташкилотлари ва бошқа юридик шахслар учун тариф
Давлат субсидияларини босқичма-босқич қисқартириш Вазирлар Маҳкамасининг 2024-йил 17-январдаги № 03/1-3480-сонли топшириғига мувофиқ амалга оширилади. Бу – бюджет юкини камайтириш ва харажатларни истеъмолчи тоифалари ўртасида адолатли тақсимлаш сиёсатининг бир қисмидир.
Бюджет муассасалари учун тарифнинг +18,8% га ошиши (801 963 сўмдан 952 797 сўм/Гкал гача) енергия ресурслари нархининг ошиши ҳамда имтиёзларнинг қисқариши билан боғлиқ. Бу ҳолда юридик истеъмолчиларга қўшимча молиявий юк тушмаслиги учун бюджет муассасалари тарифи шу даражада белгиланган. Бундай ёндашув иссиқлик таъминоти тизимида мувозанатни сақлашга: бизнес харажатларининг кескин ўсишига йўл қўймасликка ёрдам беради.
Юридик шахслар учун тариф илгари ишлаб чиқариш таннархидан анча паст еди – 244 497 сўм/Гкал. Уни +40% га (342 296 сўм/Гкал гача) ошириш — бошқа тоифалар билан нархларни босқичма-босқич тенглаштириш ва кросс-субсидиялашни камайтиришга қадамдир. Кросс-субсидиялашда бир истеъмолчилар гуруҳи бошқа гуруҳ харажатларининг бир қисмини қоплайди.
Келгусида бюджет ташкилотлари ва юридик шахслар учун тарифлар босқичма-босқич тенглаштирилиб, ягона ўртача даражага яқинлашади. Бу иссиқлик енергияси тўловида истеъмолчи тоифалари ўртасидаги номутаносибликни камайтиради, шаҳар бюджети юкламаларини йенгиллаштиради ва харажатларнинг адолатли тақсимланишини таъминлайди.
Компания нега бошқа коммунал ташкилотларга қараганда тарифни камроқ оширмоқда?
Биринчи ва енг муҳим омил – йўқотишларни камайтириш. 2022-йилдан 2024-йилгача бўлган даврда йўқотишлар 44,3% даражадан 33,4% гача камайтирилди. Ушбу камайишнинг 97% и қуйидагилар ҳисобига таъминланди: қозонларни капитал таъмирлаш, иссиқлик изоляциясини алмаштириш, жорий таъмирлаш ишлари, авария шикастларини бартараф етиш (22%), ескирган қувурларни алмаштириш (70%) ва насос стансияларини капитал таъмирлаш (5%). Шунингдек, компания бошқа ишлаб чиқариш ва маъмурий харажатларни қоплаш учун маблағлардан оқилона фойдаланади, ички бюджетларга чекловлар жорий етади ва оптималлаштириш жараёнларини амалга оширади.
Нега шаҳарда кўп қазиш ва узоқ давом етган таъмирлаш ишлари олиб борилмоқда?
Бугунги кунда иссиқлик тармоқларининг тахминан 68% модернизацияни талаб қилади ва компания уларни янгилаш бўйича комплекс дастур амалга оширмоқда. Солиштириш учун: 2021-йилда бу кўрсаткич 71,8% еди ва Веолиа келишидан олдин ескириш фоизи фақат ошиб борган. Компания келгач, модернизацияни талаб қиладиган тармоқлар улуши камайишни бошлади.
Бироқ, иссиқлик тармоқларининг учдан икки қисми ҳали ҳам алмаштирилиши кераклигини, шунингдек, табиий ескириш туфайли ҳар йили бу ҳажм ортиб бораётганини ҳисобга олсак, еришилган натижани муҳим ва сезиларли қадам сифатида баҳолаш мумкин.
2022-йил июлидан 2025-йилгача Веолиа Енергй Ташкент иссиқлик таъминоти обйектларини модернизация ва таъмирлаш бўйича кенг кўламли ишлар олиб бормоқда:
Қувурларни алмаштириш. 2022-йилда 39,4 км қувур алмаштирилди. 2023-йилда — 66 км. 2024-йилда — 82 км. 2025-йилда 73,5 км қувурни алмаштириш режалаштирилган. Умумий ҳажм — 187,4 км.
Қувурлар иссиқлик изоляциясини янгилаш. 2022-йилда 11,4 км изоляция тикланди. 2023-йилда режа 19 км бўлиб, амалда 31,7 км бажарилди. 2024-йилда режа 34 км бўлиб, амалда 47 км янгиланди. 2025-йилда 21,5 км режалаштирилган. Умумий ҳажм — 90,1 км.
Маҳаллий қозонхоналарда қозонларни капитал таъмирлаш. 2022-йилда 3 та қозон таъмирланди. 2023-йилда — 27 та, 2024-йилда — 29 та. 2025-йилда 23 та қозон таъмирлаш режалаштирилган. Умумий ҳажм — 59 та қозон.
Насос стансияларини капитал таъмирлаш. 2022-йилда 1 та стансия таъмирланди. 2023-йилда — 6 та, 2024-йилда — 12 та. 2025-йилда 13 та стансия таъмирланади. Умумий ҳажм — 19 та насос стансияси.
2022–2024 йилларда компания режа асосида олиб борган ишлар туфайли 225 млн м³ газ, 49,6 млн кВт•соат електр енергияси, 29,3 млн м³ иссиқ сув тежаб қолинди.
2025–2026 йилларга режалари: 474,13 км ескирган участкаларни жорий таъмирлаш ва алмаштириш. Aвария ҳолатларига тезкор жавоб бериш учун кеча-кундуз ишлайдиган диспетчерлик хизмати фаолият юритади. Шунингдек, 73,5 км иссиқлик тармоқларини капитал таъмирлаш, 21,34 км иссиқлик изоляциясини тиклаш, 23 та маҳаллий қозонхонани ва 13 та насос стансиясини модернизация қилиш, 669 та зулфин ва 345 та компенсаторни алмаштириш режалаштирилган.
Юқорида санаб ўтилган барча ишлар иссиқлик таъминоти сифатини яхшилаш ва самарадорлигини оширишга қаратилган. Aммо, иссиқлик таъминоти тизими катта капитал сармояларни талаб қиладиган ҳолатда бўлиб, улар қисқа муддатда амалга оширилиши мумкин емас ва яқин 10 йилга мўлжалланган модернизация дастурларида белгиланган. Бу еса йилдан йилга ортиб бораётган авария ҳолатларини бартараф етишга тайёр туриш юкини оширади. Шу сабабли компания ўз бюджет ва режаларида аварияларни бартараф етиш бўйича ҳаракатчанликни ошириш, пудрат ташкилотлари билан ишлашни яхшилашни, уларнинг ишларни ўз вақтида ва сифатли бажарилишини назорат қилишни кўзда тутади.
Нега шаҳарни маҳаллий қозонхоналарга ўтказиб бўлмайди?
Маҳаллий қозонхоналар масаласи газдан самарали ва тежамкор фойдаланиш билан чамбарчас боғлиқ. Aҳоли зич яшайдиган ҳудудларда маҳаллий қозонхоналар самарали емас, бироқ шаҳарнинг айрим туманларида ҳозирги йирик қозонхоналар ўз қувватининг ярмида ишламоқда, бу еса самарасиздир. Бундай ҳудудларда шаҳарнинг аниқ қисмлари учун самаралироқ ва тежамкорроқ бўлган бир нечта маҳаллий қозонхоналарга ўтиш режалаштирилган. Еслатиб ўтамиз, 9 та йирик иссиқлик марказлари иссиқлик ишлаб чиқарувчи “Тошкент иссиқлик маркази” МЧЖ га, битта марказ еса “Тошкент иссиқлик електр стансияси” AЖ га тегишлидир. Веолиа Енергй Ташкент компанияси 90% иссиқлик енергиясини (иссиқ сув таъминотини) ушбу иссиқлик ишлаб чиқарувчилардан сотиб олади ва пойтахт аҳолисига иссиқ сувни йетказиб беради. Компаниянинг тасарруфидаги қозонхоналар умумий ҳажмни 10% ни таъминлайди холос.
