Жорий йилнинг 25 ноябрь куни Адлия вазири Русланбек Давлетовнинг Facebook даги “Халқ билан мулоқот/Диалог с народом” гуруҳида фуқаролар билан онлайн мулоқоти бўлиб ўтди.
Аҳоли мурожаатлари билан ишлашнинг янгича шакли сифатида илк бора ташкил этилган ушбу мулоқотга фуқаролардан қарийб 1500 та савол келиб тушди. Хусусан, махсус @adliyaga_savolbot телеграм боти орқали 500 га яқин, “Онлайн мулоқот” пайти Youtube тармоғида 300 дан, “Халқ билан мулоқот” гуруҳида эса 700 дан ортиқ хабарлар, мурожаатлар ва саволлар ёзиб қолдирилди.
Адлия вазирлиги масъуллари, хусусан, шахсан вазир томонидан фуқаролар қабуллари, сайёр қабуллар мунтазам равишда ўтказиб келинади. Бироқ фойдаланувчилари сони жиҳатидан Ўзбекистонда етакчи ўринлардан бирида турувчи Facebook тармоғининг 240 мингдан ортиқ аъзога эга энг катта гуруҳида ўтказилган ушбу мулоқотни ҳам қамров, ҳам мавзу хилма-хиллиги ва масъулият жиҳатидан янги босқич деб баҳолаш мумкин.
Онлайн мулоқот давомида фуқаролар нафақат адлия тизими ва норма ижодкорлигига доир саволлар билан мурожаат қилдилар, балки давлат органлари ишига ўзларининг муносабатларини, баҳо ва эътирозларини ҳам баён этдилар.
Хусусан, газ ва электр муаммолари, кластерлар, фермер хўжаликлари ва ҳокимликлар ўртасидаги муносабатлар, меҳнат ҳуқуқи, нотариат ва адвокатура, юридик таълим, мерос, мулк, алимент масалалари каби бугунги кунда аҳолини ўйлантираётган саволларга ҳуқуқий асослантирилган жавоблар берилди.
Масалан, фуқаро Фаррух Баҳромовдан келиб тушган “Нега мактабларда ҳуқуқ дарси кам?” деган саволга бу йўналишда Халқ таълими вазирлиги билан ҳамкорликда ишлар олиб борилаётганлиги, келгусида умумий ўрта ва ўрта махсус таълим муассасаларининг юқори синфлари учун “Ҳар кунлик ҳуқуқ” йўналиши бўйича дарсликлар яратилиши ва нашр этилиши кўзда тутилганлиги таъкидланди.
Фойдаланувчиларидан бирининг “Таълим муассасалари ва тиббиёт ходимларини тиббий кўрикдан ўтказиш учун пул тўланадими?” деган саволига ходимларни тиббий кўрикдан ўтказиш давлат бюджети ҳисобидан бепул амалга оширилиши шартлиги, агар бу борада қонунбузарлик ҳолатларига йўл қўйиладиган бўлса, адлия ходимларига мурожаат қилиш мумкинлиги маълум қилинди.
Икки соатдан ортиқ давом этган қизғин ва мазмунли мулоқот жараёнида келиб тушган саволларга имкон қадар кенг, атрофлича ва таҳлилий жавоблар берилди. Бироқ мурожаатлар оқимининг катталиги ва вақт чегараланганлиги боис, мулоқот давомида тилга олинмай қолган саволларга фуқароларнинг шахсий манзилига албатта жавоб юборилиши, ҳеч бир мурожаат эътиборсиз қолмаслиги алоҳида таъкидланди.
Лойиҳа аҳолининг саволлари, уларни ташвишга солаётган масалаларни ўрганишда, умуман халқ дардини тинглашда ноанъанавий йўлларни ўйлаб топиш, халқ билан мулоқотни янгича форматларда йўлга қўйиш зарурияти мавжудлигини кўрсатди.
Адлия вазирлиги учун ушбу лойиҳа яна бир жиҳати билан аҳамиятлидир: мулоқот давомида келиб тушган мурожаатлар аҳоли муаммоларини аниқлаш ва халқнинг реал аҳволини ҳис қилиш учун муҳим манба бўлиб хизмат қилади. Ушбу маълумотлар тизимлаштирилган ҳолда таҳлил қилиниб, натижалар ва хулосалар келгусида норма ижодкорлиги соҳасида эътиборга олинади.
Жумладан, мулоқот якунлангач, вазирлик мутахассисларига мулоқот давомида келиб тушган айрим таклифлар юзасидан қонунчиликка ўзгаришлар киритиш масаласини ўрганиш топшириғи берилди.
Вазирлик мазкур лойиҳани мунтазам давом эттиришни режалаштирган.
Бугун. «Ўзбекистон” ДУК биносида соҳада амалга оширилган ишлар сарҳисобига бағишланган » Янги Ўзбекистон ва Миллий кинематография» форуми бўлиб ўтди. Унда Ўзбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёевнинг 20 ноябрь куни “Ўзбекфильм”га ташрифи, киноижодкорлар билан учрашуви ҳамда учрашувда билдирилган таклиф ва тавсиялар, шу билан бирга, ўзбек кино соҳасида эришилган ютуқ ва камчиликлар муҳокама қилинди.
Форумда 300 дан ортиқ соҳа вакиллари иштирок этиб, 2020 йилда қилинган ишлар, янги 2021 йил учун амалга оширилиши кўзда тутилган режалар бўйича фикр алмашилди.
Форумда “Ўзбеккино” Миллий агентлиги Бош директори Фирдавс Абдухолиқов, “Ўзбекистон киноарбоблар ижодий уюшмаси” раҳбари Матёқуб Матчонов, “Ўзбекфильм” ДУК директори ўринбосари Мурод Йўлдошев, “Ўзбеккино” МА жамоатчилик кенгаши раиси Ҳамидулла Ҳасанов, “Ҳужжатли ва хроникал фильмлар студияси” ДУК директори Баҳодир Одилов ва режиссёр Жаҳонгир Ахмедовлар сўзга чиқиб, Президент Шавкат Мирзиёевнинг “Ўзбекфильм”нинг янги биносига ташрифи ҳамда соҳада амалга оширилган ишларга қисқача тўхталиб ўтишди.
Агентлик Бош директори Фирдавс Абдухолиқов ўз маърузасида давлатимиз раҳбарининг “Ўзбекфильм”га ташрифи, киносаноатини шакллантириш, юқори даражадаги санъат асарларини яратиш, ёш ижодкорларни ўқитиш, тарихий жанрда фильмлар суратга олиш, миллий сериаллар яратиш, энг сара ўзбек фильмлари 100 талигини тузиб, давлат ва хусусий телеканалларда намойиш қилиш бўйича тавсиялар берилгани, шунингдек, кино соҳасидаги йиллик сарҳисоб, Агентлик томонидан амалга оширилган янги лойиҳалар ва келгусидаги режалар ҳақида гапирди. Сўзга чиққанлар давлат раҳбарининг киночилар учун ғамхўрлиги, киноакадемия барпо этилиши, “Киночилар уйининг тикланиши”, “Ўзбекфильм” студиясининг тўлиқ реконструкция қилингани, ижодкорлар учун уй-жой қурилиши ва кўплаб янги ташаббуслари учун миннатдорчилик билдиришди. Ўзбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёев келгуси йилда ўзбек кино дарғалари Малик Қаюмовнинг 110 йиллиги, Шуҳрат Аббосовнинг 90 йиллик юбилейини кенг тарзда нишонлаш таклифини билдирди ва 2021 йилда ушбу юбилейларни муносиб нишонлаш зарурлиги таъкидланди.
“Ўзбекистон киноарбоблар ижодий уюшмаси” раҳбари Матёқуб Матчонов уюшма томонидан “Олтин Ҳумо” миллий мукофотини ўтказиш, ижодкорларнинг гонорарлари миқдори кўриб чиқилаётганига тўхталиб ўтди. Форумда Давлат раҳбари томонидан билдирилган таклиф ва тавсиялар ҳамда топшириқларни бажариш бўйича чора-тадбирлар режаси тузилиши айтилди.
Тадбир давомида бу йил таваллудининг 75, 80, 85 йиллик юбилейини нишонлаётган киноижодкорлар Бахтиёр Ихтиёров, Хайрулла Саъдиев, Лутфулла Саъдуллаев, Гулчеҳра Саъдуллаева, Исамат Эргашев, Рифқат Ибрагимов, Ҳамидулла Ҳасанов, Ғиёс Шермуҳаммeдов, Аҳмад Унарбоевлар табрикланди ва уларга махсус диплом ҳамда эсдалик совғалари топширилди. Лобар МИРЗО
Хотин-қизлар ва ёшларга бўлган эътибор жамият маънавий юксалиш даражасини белгиловчи омиллардан саналади. Бу соҳада Самарқанд вилоятида амалга оширилаётган ишларни Булунғур тумани мисолида кўриб чиқамиз.
Факт ва рақамлар вилоят Матбуот уйида бўлиб ўтган матбуот анжумани давомида туман ҳокими Баҳодир Баҳромов томонидан келтирилди.
Булунғур тумани вилоятнинг бошқа туманлари билан таққослаганда, унчалик катта ҳам, жуда кичик ҳам эмас. Туманда 55 та маҳалла бўлиб, уларда доимий истиқомат қилувчи аҳоли сони 188,7 минг кишини ташкил этади.
Туманда хотин-қизларнинг муаммоларини ўрганиш ва ҳал этиш, уларни моддий ва маънавий қўллаб-қувватлашга қаратилган чора-тадбирлар дастури тасдиқланган бўлиб, унга 143 нафар оғир турмуш шароитидаги хотин-қиз киритилган. Жорий йилнинг 9 ойи ҳолатига кўра улардан бир нафарига коммунал тўловлар бўйича мавжуд қарздорлиги тўлаб берилган, 3 нафарига иссикхона куриб берилган, 8 нафари маиший техника билан таъминланган, 6 нафарига корамол, 31 нафарига тикув машинаси берилган.
Матбуот анжуманида Б.Баҳромов кўплаб рақамлар, жумладан, хотин-қизларга қанча дори-дармонлар олиб берилганлиги, муҳтож оилаларга уй-жой учун қанча маблағ ажратилганлиги каби муҳим йўналишларда олиб борилаётган ишлар ҳақида аниқ маълумотлар келтирди. Маълум қилинишича, ҳукумат қарори асосида хотин-қизларга ажратилган квота туфайли булунғурлик қизлардан 9 нафаринуфузли олий таълим муассасаларига ўқишга қабул қилинди.
Туман маъмурияти раҳбари журналистларни хотин-қизлар рўйхатга олиниб, “Аёллар дафтари” шакллантириш жараёни билан таништирди. Унга ижтимоий, ҳуқуқий, психологик қўллаб-қувватлашга, билим ва касб ўрганишга эҳтиёжи ва иштиёқи бор бўлган 30 ёшдан ошган хотин-қизлар киритилади. Бунинг натижасида улар билан тизимли, манзилли иш йўлга қўйилади.
“Айни пайтда рўйхатга олиш ишлари давом этмоқда. Улар тўлиқ якунланиб, барча маълумотлар электрон базага киритилгач, ундаги хотин-қизларнинг муаммолари умумлаштирилган ҳолда тоифаларга ажратилади ва уларни ижобий ҳал этиш чоралари кўрилади”, – деди Б.Баҳромов. Бунга қандай эришилади? Биринчи навбатда, хотин-қизлар тадбиркорликка йўналтирилади ва уларга имтиёзли банк кредити ҳамда бўш турган бино ёки ер майдони ажратиш масаласи ҳал этилади.
Хотин-қизлар бандигини таъминлаш мақсадида уларни касб-ҳунарга йўналтириш чоралари кўрилади. Шу мақсадда тумандаги 1- ва 2-сон касб-ҳунар мактабларида касбга ўргатиш марказлари хамда “Чангал-1” маҳалласи худудидаги 70 умумий ўрта таълим мактабида хотин-қизлар учун тикувчилик ва кандолатчиликни ўргатиш маркази ташкил килиниши режалаштирилган. Уларда тикувчилик, аёллар сартарошлиги, қандолатчилик каби хотин-қизларга мос ҳунарлар ўргатилади. Ўқиш муддати уч ой бўлган ушбу курсларда нафақат бепул касб ўргатилади, балки ўқувчиларга ҳар ойда базавий ҳисоблаш миқдорининг бир баравари (223 минг сўм) миқдорида стипендия тўлананади.
Б.Баҳромов хотин-қизлар масаласи билан бир қаторда ёшлар муаммоларини ҳал этилиши ҳам ўзига хос ёндашувни талаб қиладиган йўналишлардан бири эканлигини уқтириб, туманда бу борада амалга оширилаётган ишлар устида ҳам батафсил тўхталди.
Туманда мактаб битирувчиларининг олий ўқув юртларига кириши кўрсатгичи ҳамон пастлигича қолмоқда. Жорий йили битирувчилардан атиги 12,3 фоизи ОТМ талабаси бўлди. Тумандаги 66 та мактабдан 13 тасини битирганлардан ҳеч кимга бу шараф насиб этмади. Ачинарлиси, 8 та мактаб иккинчи йилдирки ана шундай кўрсаткич билан муроса қилиб келмоқда. Мазкур умумтаълим мактабларида таълим сифати ва ўқитувчиларнинг касбий маҳоратини ошириш ва методик қўллаб-қувватлаш учун уларга Самарқанддаги 8та ОТМ бириктирилди.
Туманда “Ёшлар дафтари”ни юритиш бўйича штаб тузилган ва ишчи гуруҳи фаолияти йўлга қўйилган. Олиб борилаётган хатлов натижасида 17 минг нафарга яқин ёш йигит-қиз электрон базага киритилди.
“Ёшлар дафтари”га киритилган ёшларнинг ҳар бири билан тизимли ишлаш механизмини йўлга қўйиш мақсадида, уларнинг қизиқиши, қобиляти ва кўникмаларидан келиб чиқиб, манзилли йўл харитаси ишлаб чиқилади. Хатлов жараёнлари тўлиқ якунлангач, “Ёшлар дафтари”га киритилганларни ижтимоий қўллаб-қувватлаш мақсадида туман ҳокимлиги қўшимча маблағларининг 30 фоизи миқдорида алоҳида “Ёшлар жамғарма”си тузилади. Ушбу жамғарманинг асосий вазифаси “Ёшлар дафтари”га киритилган ёшларга микрокредит банклари орқали имтиёзли кредитлар бериш линяларини яратишдан иборат. Берилаётган ижтимоий кўмак эвазига ёшлар ҳам ишга кириш, касб ўрганиш, ўзини-ўзи банд қилиш каби мажбуриятларни олишини назарда тутувчи “ижтимоий шартнома” тузиш тажрибаси ҳаётга тадбиқ этилади.
Амалга оширилиши мўлжалланган бу ишлар хотин-қизлир ва ёшлар муаммоларини ечиш йўлида денгиздан томчидек бўлиб кўриниши табиий. Аммо нимадандир бошлаш керак эди-да! Шу ҳақда сўз юритар экан, Б.Баҳромов олдинда ўта масъулиятли ва улкан ишлар турганлигини ва уларни туман аҳли билан бир ёқадан бош чиқариб ҳаракат қилиш орқалигина бажариш мумкинлигин таъкидлади.
Туманда иқтисодий соҳани ривожлантириш йўлида амалга оширилаётган ишлар билан журналист ва блогерларни таништириш мақсадиди яқин кунлар ичида пресс-тур ташкил этиш мўлжалланган экан.
Тошпўлат РАҲМАТУЛЛАЕВ,
Самарқанд вилояти бўйича ўз мухбиримизМуаллиф туширган суратлар
Монополияга қарши курашиш қўмитаси Тошкент, Зангиота, Қибрай туманлари электр тармоқлари корхоналари раҳбарларига нисбатан маъмурий ҳужжатларни расмийлаштириб, тегишли тартибда кўриб чиқиш учун маъмурий судга юбориш чораларини кўраётганлигини маълум қилди.
Тошкент вилояти Монополияга қарши курашиш ҳудудий бошқармаси томонидан Олмалиқ шаҳридаги 279-сонли электр трансформаторга уланган истеъмолчиларни ўрнатилган тартибда огоҳлантирмасдан, электр таъминотидан узилишларни амалга ошириш натижасида «Олмалиқ шаҳар электр таъминоти» корхонаси раҳбари Ўрозалиев Анвар Ҳайдаралиевичга нисбатан Маъмурий жавобгарлик тўғрисидаги кодекснинг 178-моддасига асосан 2020 йил 16 ноябрь куни маъмурий баённома расмийлаштирилган. Олмалиқ шаҳар маъмурий судига иш юритувдаги ҳужжатлар юборилган.
Шунингдек, 2020 йилнинг 19–20 октябрь кунлари Facebook ижтимоий тармоғида истеъмолчиларнинг ўртасида кенг муҳокамага сабаб бўлган мавзу — Тошкент вилояти Зангиота туманида яшовчи аҳоли истеъмолчилари электр энергиясидаги мавжуд қарздорлик учун узиб қўйилганлиги, ҳамда абонентлар томонидан тегишли тўловлар амалга оширилиб, корхонага тармоққа қайта улаш бўйича берилган буюртма (ариза)лар мавжуд бўлишига қарамай, истеъмолчиларни электр тармоғига қайта улаш ишлари кечикаётганлиги билдирилган.
Юқоридаги ҳолат юзасидан «Тошкент ҳудудий электр тармоқлари» АЖга нисбатан «Истеъмолчиларнинг ҳуқуқларини ҳимоя қилиш тўғрисида»ги қонуннинг 19-моддаси биринчи қисми талаблари бузилганлиги сабабли 2020 йил 29 октябрда 11/02-И-сонли кўрсатма берилган. Жамият корхонаси томонидан кўрсатманинг ижросини таъминлаш тўғрисидаги 517-сонли буйруқ қабул қилинган бўлиб, унга асосан кўрсатилган қонун бузилиш ҳолатлари шаҳар ва туман электр таъминоти корхоналари раҳбар ҳодимлари билан атрофлича ўрганиб чиқилган. Барча раҳбарлар келгусида қонун бузилиши ҳолатларига йўл қўймаслик тўғрисида огоҳлантирилган.
Шунга қарамасдан, 20 ноябрь куни Тошкент туманидаги қарийб 17 минг электр энергия истеъмолчилари томонидан фойдаланилган электр энергияси учун тўловлар бўйича юзага келган қарздорлик сабабли амалдаги тартиб бўйича АСКУЭ тизими автоматик равишда қарздор истеъмолчиларнинг таъминотини тўхтатган. Ўз навбатида, юқоридага ҳолат жойига чиқиб ўрганилганда истеъмолчилар томонидан фойдаланилган электр энергияси учун қарздорлик тўлангандан кейин ҳам автоматик равишда электр тармоғига қайта уланмаган ҳолатлар аниқланган.
«Ушбу ҳолат 2020 йилнинг 21–22 ноябрь кунлари Қибрай ҳамда Зангиота туманларида ҳам аниқланган. Ҳозирги кунда ҳудудий бошқарманинг 2020 йил 29 октябрдаги 11/02-И-сонли кўрсатмасини бажармаганлиги сабабли Тошкент, Зангиота, Қибрай тумани электр тармоқлари корхоналари раҳбарларига нисбатан маъмурий ҳужжатларни расмийлаштириб, тегишли тартибда кўриб чиқиш учун маъмурий судга юбориш чоралари кўрилмоқда», дейилади хабарда.
Мавзуга доир:
Ўзбекистонда электр энергиясидан қарздорлиги энг катта вилоятлар рейтинги тузилди Ўзбекистонда 1 февралдан электр энергиясини етказиб бериш фақат олдиндан тўлов асосида амалга оширилади Аввалроқ Фарғона вилоят прокуратураси электр узилишлар бўйича мутасаддиларга маъмурий иш қўзғатгани ҳақида хабар берилганди
Кўп йиллик эътиборсизлик ва лоқайдлик туфайли издан чиқиб кетган таълим соҳасида бўлаётган янгиланиш жараёнидан ҳаммамиз хабардор десак, муболаға бўлмайди. Чунки таълим тизими ҳар биримизга яқин бўлиб, ундаги ўзгаришлардан бутун жамият манфаатдордир. Шу сабабли мактаблардаги аҳвол яхши томонга ўта сустлик билан силжиётгандек назаримизда ва бу кўпчиликни ташвишга солмоқда.
Хўш, Самарқанд вилоятида халқ таълими соҳасида қандай ўзгаришлар бўлмоқда, уларнинг мазмун-моҳияти нимада?
Самарқандда “Халқ таълими соҳасидаги ислоҳотлар ва уларнинг ижросини таъминлаш бўйича вилоят халқ таълими тизимида амалга оширилаётган ишлар” мавзусида матбуот анжумани бўлиб ўтди. Унда вилоят ХТБ бошлиғи Саидаҳмад Усмонов чиқиш қилди.
Матбуот анжумани кўп ҳолларда бўлгани каби “тизимни ёмон кўзлардан асраш”, яъни ОАВ ходимларига фақат ижобий фактлар айтиб, камчиликларни яшириш учун ўтказилмаганлигига тадбирнинг аввалиданоқ амин бўлдик. Вилоят ХТБ бошлиғи қилинган ишлардан кўра бажарилиши лозим бўлган юмушлар ҳамда камчилик ва нуқсонларни бартараф этиш бўйича кўрилаётган чора-тадбирларга батафсил тўхталиб ўтди.
Самарқанд вилояти нафақат аҳолиси сони жиҳатидан, шу билан бирга мактаблар ва уларда ишлаётган педагог ходимлар бўйича ҳам мамлакамтимизда етакчилик қилмоқда. Вилоятда 1247та умумтаълим мактаби, 8та махсус мактаб-интернат, “Меҳрибонлик уйи” ва 17та “Баркамол авлод” маркази фаолият кўрсатмоқда. Ўқитувчилар сони 56 минг нафардан ортиқроқ бўлиб, улар 734 мингдан кўпроқ ўқувчига таълим-тарбия бермоқда.
Шундай экан, вилоят маърифатчиларининг юки айрим бошқа уч-тўртта ҳудудникига тенг. Шу ҳақда сўз юритиб, С.Усмонов бу вилоят таълим тизимидаги нуқсон ва камчиликларни оқлашга асос бўла омаслигини таъкидлади. Энг катта камчиликлар сифатида мактаб битирувчиларининг олий таълим муассасаларига ўқишга кириш кўрсаткичларининг пастлиги, ўқитувчилар малака тоифаларининг қониқарсизлиги, яъни олий ва биринчи тоифали ўқитувчилар камлиги тилга олинди. Шу сабабли ҳам жорий йил таълим сифатини назорат қилиш давлат инспекцияси томонидан ташкил этилган миллий рейтингда вилоят дуруст натижа кўрсатолмади.
Вазиятни ўнглаш йўлида нималар қилинмоқда:? Бу ҳақда матбуот анжуманида батафсил сўз юритилди.
Вилоят ҳокимининг 2020 йил 20 октябрдаги қарори асосида Самарқанд шаҳрида Мирзо Улуғбек номидаги математика ва физика фанларига ихтисослаштирилган давлат умумтаълим мактаб-интернати ташкил этилади. Унга танлов асосида 120 нафар 7 ва 8 синфларда таълим олаётган ўқувчилар қабул қилинади. Уларга фанлар бўйича биринчи ва олий малакали тоифаларга ва илмий даражага эга педагоглар сабоқ беради.
Ўқувчилар барча шароитга эга ётоқхона ва ҳар куни тўрт маҳал иссиқ овқат билан таъминланади. Айни кунларда ўқувчи ва ўқитувчилардан ҳужжат қабул қилинмоқда.
Шунингдек, вилоятда “Самарқанд ташаббуси” номини олган умумтаълим мактабларини ривожлантиришга қаратилган ҳаракат бошланди. Энди ўқитувчилар билим савиясини мунтазам ошириш, уларнинг ўз устида ишлаши, фан асосларини янада чуқурроқ ўзлаштиришини рағбатлантириш мақсадида “Устозлар беллашуви” ўтказиб турилади ва ғолиблар муносиб тақдирланади.
Бундан ташқари, ҳар бир туманга иккитадан олий ўқув юрти беркитилди. Уларнинг профессор-ўқитувчилари мактабларга амалий ёрдам кўрсатишади.
Албатта, халқ таълими тизимида йиллар давомида тўпланиб қолган муаммоларни қисқа муддатда тугатиш осон эмаслигини кўпчилик билади. Ўтган ўн йилликларда ҳамма эътибор лицею коллежларга қаратилди, маблағнинг асосий қисми ҳам уларга йўналтирилди. Мактабга ҳам, ўқитувчиларга ҳам ҳеч кимга керак эмасдек муносабатда бўлинди. Маошлар озлиги туфайли эркак муаллимлар бошқа соҳаларга ўтиб кетди. Олий ўқув юртини битирганлар мактабни четлаб ўтадиган бўлди. Педагог касбини танлаганлар эса аксар ҳолларда бошқа иш томолмасдан, мактабга мажбуран келганлар эди. Ачинарлиси шундаки, аҳолиси ярим миллиондан ошиб кетган Самарқандда қарийиб 30 йил давомида битта ҳам янги мактаб қурилмади. Фақат ҳозирга келиб, янги барпо этилаётган Қорасув массивида 1680 ўринли мактаб бунёд этилмоқда.
Одамларимизда ўзгаришга ишонч пайдо бўлиши учун ислоҳотлар амалда кўрина бошланиши лозим. Бу йўналишда амалга ошираётган ишларини кўрсатиш ва жамоатчиликни мавжуд ҳолатдан, жумладан камчилик ва нуқсонлардан хабарбор қилиш учун вилоят халқ таълими бошқармаси ахборот хизмати ОАВ билан ҳамкорликни йўлга қўйган.
Жумладан, мактаблар фаолиятининг барча йўналишларига доир реал ҳолатини ўрганиб, камчиликларни тизимли равишда бартараф этиш, халқ таълими ходимларининг масъулиятини янада ошириш мақсадида тузилган ишчи гуруҳи аъзолари умумтаълим муассасаларида бўлиб, мавжуд ҳолатни ўрганмоқда. Ўрганиш натижаси матбуот, интернет тармоғи ва бошқа ахборот воситалари орқали кенг оммага ошкор этилмоқда.
Масалан, куни кеча ишчи гуруҳ текшириши натижаси ОАВда “Самарқанд шаҳри, Булунғур ва Жомбой туманларидаги айрим мактаб раҳбарлари соҳага оид фармон ва қарорлардан бехабар” сарлавҳаси остида эълон қилинди. Бу тизимдаги камчиликларни ошкор этиш ва оммага етказиш орқали туб ўзгаришга бўлган интилишдан дарак эмасми?!
С.Усмоновнинг таъкидлашича, кўп ўтмасдан Самарқанд вилояти халқ таълими соҳасида ҳам мамлакатимизда ўзининг муносиб ўрнини эгаллайди. Бунинг учун вилоятда етарли салоҳият мавжуд. Амалга оширилаётган ишлар албатта ўз натижасини беради.
Тошпўлат РАҲМАТУЛЛАЕВ,Самарқанд вилояти бўйича ўз мухбиримиз
Балки Энергетика вазирлиги айбдорни четдан изламасдан ўз вазифасига масъулият билан ёндашар?
Охирги кунларда об-ҳавонинг кескин пасайиши орқасидан электр энергияси таъминотида юзага келган камчиликлар аҳолининг ҳақли эътирозига сабаб бўлмоқда. Энг асосийси, фойдаланган электри учун пулини вақтида тўлаб бораётган истеъмолчилар ҳам азоб чекмоқда. Кўп йиллар мобайнида мавжуд бўлган нуқсонлар дастлабки совуқдаёқ бўй басти билан ўзини намоён этди.
Шунча гап-сўздан сўнг ҳам аҳолига узилишлар сабаби ҳақида асосли хабар етказилмади. Энергетика вазирлиги Матбуот хизмати бу хусусда қуйидагича фикр билдирди: “Электр энергияси таъминотидаги узилишларнинг асосий сабаби – ҳаво ҳароратининг совиб кетиши натижасида электр энергияси истеъмолининг кескин ортиб кетиши туфайли юзага келади. Шу билан бирга, қисқа муддатли узилишлар тизимдаги катта аварияларнинг олдини олишга имкон беради”.
Нима, вазирликдагилар ёздан кейин куз, ундан кейин қиш келишидан бехабарми? Ахир, жойларда кузги-қишги мавсумга тайёргарлик ҳақида рапортлар берилган эди-ку! Ҳар бир ҳудуд ва бутун мамлакат бўйича электр энергиясига талаб қандайлигини вазирликдагилар билишмасмиди? Қиш пайтида ҳаво совуйди-да! Баъзи йиллар ҳарорат бир неча кун давомида 15-20 даража совуқ бўлганлиги маълум-ку! Совуқ бўлганда тақчиллик томир ёзар экан, нега унда Энергетика вазирлигининг расмий сайтида “Ўзбекистон ўз энергетик ресурслари ҳисобидан ўзининг эҳтиёжларини тўлиқ таъминловчи мамлакатлар қаторига киради” деб ёзиб қўйилган. Бу қуруқ манманликми ёки ҳақиқий аҳволни яшириб, сохта обрў илинжида айтилган ёлғонми?
Тепадагилар ҳақиқий аҳволни аҳолидан яширгандан сўнг тизимнинг пастроғида жойлашганлар нима ҳам қиларди, бечоралар. Самарқанддаги пресс-тур давомида ўта хунук, шу билан бирга ачинарли ҳолат юз берди. Нима бўлди дейсизми?
Совуқ тушишидан беш кун олдин “Самарқанд ҳудудий электр тармоқлари корхонаси” АЖнинг янги тайинланган бошлиғи Ғанишер Маматқулов журналист ва блогерларни пресс-турга таклиф қилди. Тадбир давомида йиғилганларга Президент қарори асосида электр тармоқларини янада модернизация қилиш ва янгилаш дастурини амалга ошириш ҳамда 2020-2021 йил кузги-қишги мавсумини беталафот ўтказиш бўйича қилинган ишлар бўйича маълумотлар берилди.
Соҳанинг янги раҳбари электр токи истеъмолчиларга нега мунтазам етиб бормаётганлигини мутахассис тушунтириб бериши учун учрашувга “Ўзбекистон миллий электр тармоқлари” АЖнинг вилоятдаги масъул ходими Абдумурод Абдураҳмоновни таклиф этган эди. Масъул ходим нима учун электр энергияси етмаётганлиги ҳақидаги саволга жавоб берар экан, бунга истеъмолчиларнинг ўзи айбдор эканлигини уқтирди. Унинг сўзларига қараганда, аҳолининг истеъмол маданияти пастлиги туфайли электр энергиясидан тежамкорлик билан фойдаланилмасдан, у бинони ёритишда ҳам, иситишда ҳам ишлатилмоқда.
Бундай жавобни эшитган Ғ.Маматқулов ўша заҳоти А.Абдураҳмонов сўзларини бўлиб, истеъмол маданияти муаммоси ҳам мавжудлигини, аммо бу омил электр энергияси етишмаётганлиги сабаблари орасида охирги ўринлардан бирида туришини таъкидлади.
Маълум бўлишича, ўтаётган йил охирида ҳар бир вилоятнинг ҳудудий электр тармоқлари корхонаси Энергетика вазирлигиган келгуси йил учун қанча энергия кераклигига буюртма бераркан. Вазирлик имкониятидан келиб чиқиб, режани тасдиқларкан ва йил давомида ана шу ўрнатилган лимит ҳажмида вилоятга электр энергиясини ажратаркан. Демак, “тепадан лимит белгиланган” деганда, ана шу ҳолатни тушунишимиз керак.
Афсуски, ҳаёт вазирлик ҳудудлар учун тасдиқлаб бераётган электр энергияси ҳажми исеъмолчилар талабига нисбатан кам эканлигини кўрсатмоқда. Куни кеча интервьюларидан бирида Энергетика вазири ўринбосари Шерзод Хўжаев ишлаб чиқариш ҳажми билан истеъмол ўртасидаги “бу ўзига хос пойгада қисман ортда қоляпмиз” деган эди. Вазир ўринбосари уқтиришича, жорий йилнинг ўтган 9 ойи мобайнида электр энергияси ишлаб чиқариш ҳажми 5 фоизга ортгани ҳолда истеъмол 10 фоизга кўпайган. Бунинг устига совуқ ҳаво оқимининг кириб келиши туфайли электр токига бўлган талабнинг ортиши ва авариялар лимит масаласини янада чуқурлаштирган.
Шуни била туриб, нега вазирлик мамлакатимиз ўз энергетик ресурслари ҳисобидан ўзининг эҳтиёжларини тўлиқ таъминлаанишини уқтирган? Ахир, эҳтиёжимиз қандай таъминланаётганлигини кўриб турибмиз-ку!
Бундан чиқадики, аҳолининг маҳаллий ҳокимликларни, ҳудудий электр тармоқлари раҳбарлари ва хизматчиларини сўкиши ножоиз экан-да! Мавжуд аҳволни энергетика соҳасини самарасиз бошқариш билан боғлаб, ижтимоий тармоқларда билдирилаётган фикрлар айни ҳақиқат экан-да!
Маълум бўлдики, электр энергияси таъминоти билан боғлиқ муаммоларга аҳоли айбдор эмас экан. Кимдир “кўп миллиардли дебитор қарздорлик-чи?” дейиши мумкин. У қарзларнинг асосий қисмининг фуқароларга дахли йўқлигини ва бунга ҳудудлардаги самарасиз, эскича бошқарув тизими сабабчи бўлаётганлиги ҳақида фактларга асосланган алоҳида мақола тайёрлайман.
Эҳ, “катталар”! Бир нарсани тушуниб етиш вақти келмадими? Бугун, XXI асрнинг учинчи ўн йиллигига қадам қўйишимиз арафасида, “свет” фақат оддийгина ёриғлик эмас, у ҳаётимизнинг ажралмас қисми, мамлакат тараққиёти омили эканлигини англаб етишингиз шунчалик қийинми? Миллионлаб ўқувчию талабалар онлайн таълим олмоқда. Шундай тартибда турли халқаро ва миллий анжуманлар, селектор йиғилишлари бўлиб ўтмоқда. Ҳозир “свет” бўлмаса, ҳаётимиз том маънода зулматга айланади ва бу ҳолат тош асрига қайтишдек баҳоланади. Шу муносбат билан мутасадиларга таклифим: ёзувчи Улуғбек Ҳамдамнинг “Фейсбук”даги саҳифасига кириб, дард билан, куюнчаклик билан ёзилган “Газсиз ва чироқсиз” сарлавҳали мақоласини диққат билан ўқиб чиқинг.
Яна бир муаммо. Самарқандда кўп қаватли уйлар қурилди. 16-қаватли “дом”да лифт ишламаслигини тасаввур қилиб кўринг. Кимдир бир соат шу совуқда лифт ичида қолиб кетса, қандай аҳволга тушади? Кўп қаватли уйлар бунёд этилган Қорасув массивидан кўплаб шикоятлар тушаётганлиги сабаби ҳам шунда. Журналист ва блогерлар бўлиб ўтган пресс-тур давомида бу ерда қурилаётган подстанцияда амалга оширилаётган ишлар билан танишиш имконига эга бўлишди. Мутасаддиларнинг таъкидлашича, подстанция биринчи босқичининг ишга тушириш муддати 20 декабрь бўлиб, бунинг натижасида Қорасув массиви аҳолиси, бу ердаги ижтимоий соҳа объектлари, тадбиркорлар, маиший хизмат кўрсатиш соҳаси, жами 9500дан ортиқ истеъмолчи “сифатли барқарор электр энергияси билан таъминланади”.
Буни эшитиб, ўз-ўзидан “лимит-чи?” деган савол хаёлга келди. Вазирлик лимит деб “сифатли барқарор электр энергияси” ҳақидаги орзуни саробга айлантирмайдими?
Охирида турли давраларда ва ижтимоий тармоқларда билдирилаётган бир таклифни ўртага ташламоқчи эдим. Аҳолининг ўзи электр токи тақчиллиги муаммосини ҳал қилиши мумкин дейилмоқда. Бунинг учун аҳолига қуёш энергиясидан фойдаланишига кенг имкониятлар яратиш лозим. Энг аввало қуёш сув иситгичлари ва қуёш электр панеллар ускуналари импортини бож ва турли тўловлардан озод қилмоқ зарур. Бунга мутасаддию мутахассислар нима дейди?
Бундан бир неча йил муқаддам Фориш туманининг Эгизбулоқ қишлоғидан “Маърифат” газетасига бир саҳифалик мақола тайёрлаб келган эдим. Тоғ томонлардан олган таасуротларим бисёр бўлсада, уларнинг ҳаммаси ҳам газета саҳифасига чиқмади.Бу мактабдаги музейда сақланаётган узоқ йиллик экспонатлардан ҳайратим ошди. Музей ташкилотчиси Бектемир Тошқулов сўзларига қулоқ тутдим.
-Отам Тошқул Умиров иккинчи жаҳон урушида Россиянинг Омск шаҳрига жўнатилган ва қайтиб келмаган. Қишлоқлармиздан урушга бориб қайтмаганлар хотираси билан боғлиқ кўплпб маълумотлар тўпланиб қолмаган. Бу ҳам музейни ташкил этиш учун халқ орасида ташаббус пайдо бўлишига сабабчидир.Чунки, умри ёш хазон бўлган ўша қаҳрамонлар кимларнингдир отаси, акаси, тоғаси бўлган. Жиззах қўзғолони билан боғлиқ тарих солномалари ҳам тўлиқ сақланмаган. Репрессия руслар босиб келиши даври тарихи ҳам аянчли бўлган. Осмонсой қишоғидан Комил Ниёзов, Жума Эсонов, Қўшмурод Искандаров, Лочин Яҳёевлар қулоқ қилинади.1937 йилда мачит мулласи Хўжабоғбон қишлғидан Мулла Носир Хаттоб НКВД ходимлари томонидан отиб ташланади. Кейин Фин урушига қишлоғимиздан 50 киши жўнатилиб, шундан 26 киши соғ-омон қайтиб келади.Шу боис қариялар, қишлоқ одамлари уларни эслаб музей очиш ғояси пайдо бўлган. Шу сабабли 1973 йилдан бошлаб архив ҳужжатлари, турли маълумотлар тўплана бошлади.1997 йили халқ маблағи ва ҳашар йўли билан қишлоғимиздаги 20-мактабнинг 60 йиллик юбилейига музей ташкил этилди.
Музей асосан, икки бўлимдан иборат. Биринчи бўлим “Жанговар шон-шуҳрат” хонаси.Шуниндек, уй рўзғор буюмлари хонасида турли осори атиқалар жамланган.Ҳатто араб ёзувидаги тарихий далолатнома,1940 йилда катта Фарғона каналида ишлатилган фонус,чақма милтиқ,бешотар милтиқ,сув тегирмони,сопол буюмлар, халқ орасидан йиғиб олинган.1995 йилда Айдаркўл соҳилига яқин жойда “Амир Темур” фильмини суратга олишда музей бумларидан фойдаланилди. Музейда 2500 дан ортиқ экспонат бор.”
Бектемир аканинг фидоийлиги
Кўп ҳолларда музей ходими бўлиш учун махсус диплом талаб қилинади.Бектемир ака Жиззах педагогик институтининг рус тили ва адабиёти факультетини тугаллаган. Бир муддат вилоят ёш ўлкашунослар марказида ишлаган, жами бўлиб 40 йиллик педагогик стажга эга, музей очилишида бош-қош ва уни жамоатчиликка танитишда жонбозлик қилган. Қолаверса, қишлоқ мактабларида кўп йил ёшларга сабоқ берган. У киши 1977 йилда йилда Литвада Каунас шаҳридаги Криматорий ёдгорлигини кўриб олам-олам зақ билан қайтади. Ниҳоят қишлоғида музей очиш, маълумотларни жамлаш, Мирзачўлни ўзлаштиришдан ортиб қатағон қурбонлари фамилияси,исми шарифигача барча маълумотларни жамлайди. Топилган барча суратларни Тошкентга бориб, “Правда Востока” “ газетаси фотомухбири Валерий Соколов ёрдамида қайтадан ишлаттиради.
Эътибор ўрнига миннатми?
Бундан бир неча йиллар муқаддам қишлоқ мактабини текширишга борган “комиссия” мактаб биноси ёнидаги музейни алоҳида бинода бўлишини талаб қилади. Бизнингча мактабда маданият маскани бўлмаса, мактаб асосий маънавият маскани эмасми? Алоҳида бино учун яна бино қуриш керак.У ҳам харажат. Бу музей биноси бир пайтлар халқ ташаббуси ва ҳашар йўли билан қурилган. Қолваерса, 40 йиллик педагог ва яна қишлоқ музейи мутасаддиси Бектемир Тошқуловга шунча йиллар давомида бир оддий мукофот ҳам берилмаган. Аммо, Бектемир Тошқуловнинг ўзи музей биносини мактаб тасарруфидан ташқарига чиқарилиш тарафдори. Боиси аввало музей биноси эскириб таъмирталаб аҳволда. Бектемир Тошқулов эса аллақачон пенсияда.Бу музейни таъмирлаш, экспонатларни янада бойитиш, унга махсус музей ходимини тайинлаш имкони наҳотки жамаотчилик эътиборидан четда қолса? Бу ҳақда Фориш тумани ҳокимлиги жиддий ўйлаб кўриб ишга киришишлари лозим.
Бир неча йиллар муқаддам маданият ишлари вазирлиги музейлар бўйича мутасаддилари иштирокида бўлиб ўтган матбуот анжуманида музейларимиз фаолияти борасида баланпарвоз гаплар билдирилди.Аммо, қишлоқ музейларини бориб кўриш, улар ҳолидан хабар олиш барча маъсул одамларнинг вазифасидир. Боиси,тарих яшаётган уй улуғ ва муқаддасдир. Буни эсдан чиқармайлик.
Фақат ўзингиз билан эмас, балки бошқа одамлар билан мулоқот қилиш учун одамларнинг кўзига қарашга жасорат қилинг. Кўз билан алоқа қилсангиз, сиз бошқа одамга уни тинглаётганингизни ва булутлар орасида сузиб юрмаётганлигингизни билдирасиз. Қўшимча равишда бу сизнинг суҳбат моҳиятига эътибор беришингизга ёрдам беради.
Меҳнат миграцияси — жаҳон иқтисодиётининг ажралмас қисми. Хорижий давлат фуқаролари кўплаб соҳаларда ишлашига кўникиб улгурдик. Бироқ Самара областида хорижлик фуқаролар учун қонуний ишлаш қанчалик осон экани ҳақида кўпчилик ўйлаб ҳам кўрмайди. Шунга қарамай, хатарлар мавжуд. Россияга ишлаш учун келувчи ҳар бир одам бир неча нарсани режалаштиради: ишончли иш берувчи ҳамда хамёнбоп нархда турар-жой топиш. Энг аҳамиятлиси, мамлакатда бўлиш муддатлари қоидаларини бузмасдан қонунийлаштириш процедурасидан қандай ва қаерда ўтиш. Кўпинча хорижликнинг ушбу маршрутида уларга “соядаги воситачилар” йўлдош бўлади. Улар хорижликларнинг Россия Федерацияси қонунларини билмаслиги ортидан пул ишлайди, кўп ҳолларда ўз хизматлари учун расмий харажатлар нархидан бир неча баравар юқори тўлов олади. Бундан ҳам ёмони мигрантнинг қалбаки ҳужжатлар билан савдо қилувчи даллол қўлига тушиб қолиши. Бу каби вазиятлардан ҳимояланиш осон эмас. Ана шундай тўсиқларни бартараф этиш учун «Мигрант Сервис» дастурий маҳсулоти ишлаб чиқилди.
Самара области хорижий фуқароларни ишга расмийлаштириш учун мўлжалланган мобил сервис иш бошлаган пилот ҳудудга айланди. Функционаллиги жиҳатидан у бир нуқтада бир неча амалиётларни амалга ошириш мумкин бўлган давлат хизматларини порталини ёдга солади. Хорижий давлат фуқароси ўз уйида рўйхатдан ўтади, Россияга келиш санасини кўрсатади ва барча хизматлар учун тўлов ҳамда божларни тўлаб, қабулга ёзилади. Ўз-ўзидан, белгиланган вақтда хориж фуқароси ҳеч қандай навбат кутишларсиз патентни расмийлаштириш учун “Многофункциональный миграционный центр»(Кўп функцияли миграция маркази)га келади. Қабул вақти минимум даражада қисқартирилган. Ҳужжатлар топширилгач, тизим улар қачон тайёр бўлиши ҳақида хабар беради ва тайёр патентни олиб кетиш кунини таклиф этади.
Сервис «Андроид» тизими учун мобил илова кўринишида ишланган. Уни яратишдан олдин экспертлар мигрантлар оқими, уларнинг фойдаланувчи сифатидаги истаклари ва талаблари бўйича жиддий тадқиқот ўтказишган. Ҳар бир минтақа ўзига хос жиҳатларга эга ва иш давомида географик омил ҳам ҳисобга олинган. Самара области Қозоғистон билан чегарадош. У орқали транзит билан Ўзбекистон фуқаролари ҳам Россияга келади. Минтақа ҳудудида патентни расмийлаштирувчи фуқароларнинг тахминан 80 фоизи мамлакатимиз вакилларидир. Айнан шунинг учун ҳам сервисни ишлаб чиқувчилар энг аввало уларга эътибор қаратишган. Мобил илова ҳозирча икки тил – рус ва ўзбек тилларида. Бироқ уни такомиллаштириш жараёнида бошқа хорижий тилларни қўшиш ҳам режалаштирилмоқда. Шунингдек, лойиҳа Россия Федерациясининг бошқа субъектлари ҳисобига ҳам кенгайиши мумкин.
2020 йил миграцион меҳнат жараёнлари учун мураккаб йилга айланди. Чунки баҳор фаслидан бошлаб пандемия туфайли кўплаб давлатлар чегаралари ёпилди. Айни вақтда Россия Федерацияси амалдаги миграция қонунчилигига ўзгартиришлар киритиш доирасида чет эл фуқароларининг мамлакатда бўлиш тартибини соддалаштирди. Бироқ ҳозирда миграция оқими тўхтаб қолди. Шунинг учун патент учун хориждан аризалар қабул қилиш функцияси чегаралар тўлиқ очилгунига қадар «пауза» ҳолатида қолади. Хориж фуқаролари чегаралар очилгач ва COVID бўйича чекловлар олиб ташлангач, мобил илованинг барча функционалидан фойдаланиш имкониятига эга бўлишади. Ҳозирда мобил иловадан Россия Федерацияси ҳудудига аввалроқ келган, ишлаш учун патент олиш ва бюджетга солиқ тўлашни режалаштираётган хорижий фуқаролар фойдаланишлари мумкин. Илова марказ билан боғланиш ва керакли маълумотни олишда ҳам ёрдам беради. Мобил илова орқали жисмоний шахсларнинг даромад солиғи(НДФЛ)ни тўлаш ҳам қулай. «Мигрант сервис» солиқни қайси санагача тўлаш зарурлигини айтади. Агар банк картаси сервисга уланган бўлса, у автоматик равишда биллинг операциясини амалга оширади. Умуман олганда, солиқ тўловчи барча хорижий фуқаролар учун иловадан фойдаланиш мақсадга мувофиқ бўлади. Чунки у тўловларни банкка бормасдан амалга ошириш имконини беради. Муҳими, солиқ тўлангани ҳақидаги чекларни соҳталаштирувчи соядаги даллолларнинг фирибгарлигидан ҳимоя қилади.
Мобил сервис яна бир муҳим вазифани бажаради. Бу – миграция жараёнларининг шаффофлиги ва очиқлиги. Расмий статистикага кўра, Россия Федерацияси ҳудудига кириб келувчи фуқаролар сони ва қонуннинг барча шакллари бўйича рўйхатга олинган хорижликлар сони бир-бирига мос келмайди. Бу эса иккинчи тоифадаги фуқароларнинг фойдасига хизмат қилмайди. Мазкур ҳолат энг аввало миграция соҳасидаги соядаги бизнеснинг таъсири билан боғлиқ. Мобил сервис миграция маркази орқали хорижий ишчини қонунийлаштиришнинг тушунарли ва қулай тизимини таклиф этади. Бундан ҳамма фойда кўради. Россия давлати ҳудудига қанча хориж фуқароси ишга жойлашиш учун кириб келгани, уларни қандай ресурслар билан таъминлаш зарурлиги ва унга қанча солиқ келиб тушиши ҳақида маълумотга эга бўлади. Миграция хизматлари ташрифчиларни қабул қилиш учун қулай логистик тизимларни тузиб, навбат кутишлар олдини олади. Хорижий фуқаролар эса “ягона дарча” режимида Россияда ишлаш учун патентни тез ва сифатли олишга муваффақ бўлишади. «Мигрант сервис» иловасини исталган «Андроид»га юклаб олиш мумкин. Бир ҳафта давомида иловада мингдан ортиқ фойдаланувчилар рўйхатдан ўтди, уларнинг сони доимий равишда ўсиб бормоқда.
газ ва маиший электр асбобларидан фойдаланишда эҳтиёткорлик чораларини кўришингиз;
тутун мўрилари, мўриларнинг каллакларини ва вентиляция каналларининг ҳолатини ўз вақтида текширтиришингиз;
тутун мўрилари ва вентиляция каналларидаги носозликлар тўғрисида 1101 ёки 1050 қисқа рақамларига зудлик билан хабар беришингиз;
турар жой ва бино-иншоотларингизни текшириш учун ёнғин назорати органларининг мансабдор шахсларига имконият беришингиз лозим.
Эслатма. Ёнғин назорати органлари – булар Фавқулодда вазиятлар вазирлиги ва унинг ҳудудий бўлинмаларидир.
Ёнғинни олдини олиш бўйича қандай ПУЛЛИК ХИЗМАТЛАР кўрсатилади?
Ўзбекистон Республикаси Фавқулодда вазиятлар органлари ва тузилмалари томонидан юридик ва жисмоний шахсларга кўрсатиладиган пуллик хизматларнинг рўйхатига (рўйхат рақами 3184, 2019 йил 20 сентябрь) асосан, одамларга ёнғин хавфсизлиги чора-тадбирларини қўллашни ўргатиш, мўриларни тозалаш ва шу каби бошқа хизматлар кўрсатилиши мумкин.
Мазкур пуллик хизматлар аҳолининг ихтиёрий мурожаати асосида кўрсатилади.
Қонунчиликка кўра, бу каби хизматлар тижорат ва нотижорат ташкилотлари томонидан ҳам кўрсатилиши мумкин. Бунда одамларни шартнома тузишга мажбурлашгайўл қўйилмайди.
Сохта “ўт ўчирувчи ва мўри тозаловчилар”га алданиб қолмаслик учун НИМАЛАРГА ЭЪТИБОР ҚАРАТИШ керак?
Биринчидан, хизмат кўрсатувчи ташкилотнинг рўйхатдан ўтганлиги ҳақидаги гувоҳномаси ва ходимнинг хизмат гувоҳномаси тақдим этилишини қатъий талаб қилинг ва нусха олинг (фото- ёки видеога қайд қилинг).
Иккинчидан, маслаҳат ва кўрсатмоқчи бўлган хизмати учун таклиф қилган шартнома шартлари ва пуллик хизматлар тарифлари (нархлари) билан батафсил танишиб чиқинг.
Учинчидан, агар шартнома шартлари ва тариф (нарх) мақул келмаса, таклиф этилган ҳар қандай хизматдан бош тортинг.
Тўртинчидан, шартнома шартларига рози бўлсангиз, шартномада кўрсатилган миқдордагина тўловни амалга оширинг. Бунда тўлов чеки (квитанция) талаб қилишни унутманг.
Бешинчидан, кўрсатилган хизматнинг сифати учун кафолатнома талаб қилинг.
Эслатма. Фирибгарлик жинояти, яъни алдаш ёки ишончни суиистеъмол қилиш йўли билан ўзганинг мулкини қўлга киритиш 11 млн. сўмдан 22 млн. сўмгача жарима ёки 3 йилгача озодликдан маҳрум қилиш билан жазоланади.
Ҳурматли фуқаролар, агар ўзини “ёнғин назорати органи ходими” сифатида таништириб, мажбурий тартибда пул ундириш ҳолатларига дуч келсангиз:
ички ишлар органларига – 1002 қисқа рақамига;
прокуратура органларига – 1007 қисқа рақамига;
адлия органларига – 1008 қисқа рақамига зудлик билан мурожаат қилинг.
Сурхондарё вилоятидаги Халқ қабулхонаси ташкил қилаётган вилоят секторлари раҳбарларининг оммавий қабулларида марказдан тортиб, то олис-чекка ҳудудларда яшаётган аҳоли қамраб олинмоқда. Жонли мулоқотларда жойида ҳал қилиш имкони бор масалаларга ўша ернинг ўзида ечим топилаётган бўлса, ижроси муайян вақт ҳамда маблағ талаб этадиган масалалар юзасидан зарур чора-тадбирлар белгиланиб, назоратга олиниши натижасида уларни ҳам босқичма-босқич ҳал қилишга эришилмоқда.
Денов туманидаги “Тотувли” ва “Ифтихор” мақҳаллалари аҳолисини ҳам шу муаммо қийнаб келарди. Икки маҳаллани боғлаб турган катта анҳор устидаги эски кўприк қурилганига 78 йил бўлган. Ҳудуд аҳолиси шу йил аввалида бўлиб ўтган оммавий қабулда бу муаммога ечим сўрагач, масала тегишли дастурларга киритилди. Натижада узунлиги 42 метр, эни 12 метрли улкан кўприк қурилиб, фойдаланишга топширилди.
Шу йилнинг февраль ойида вилоятнинг энг олис нуқталаридан бири – Олтинсой туманининг “Вахшивор” маҳалласида ўтказилган вилоят ҳокимининг оммавий қабулида тоғли қишлоқ аҳолиси кўприк муаммосига амалий ечим сўраган эди. Сабаби – “Вахшивор” маҳалласи ҳудудидаги “Лалми” ва “Қўшарча” қишлоқлари аҳолиси маҳалла марказига бориш учун учун 5 км. йўлни айланиб ўтишга мажбур эди. Мурожаатдан сўнг вақтинчалик фойдаланиб туриш учун узунлиги 50 метр бўлган осма кўприк қурилди. Энди 100 нафардан ортиқ аҳоли, шунингдек, мактаб ўқувчилари аввалгидек 5 км масофани айланиб, юрмасдан ушбу кўприк орқали Вахшивор марказига бориб-келадиган бўлди.
Президентимизнинг Сурхондарё вилоятидаги Халқ қабулхонаси томонидан Олтинсой туманининг “Сайрак” ва Денов туманининг Жаматак маҳаллаларида ташкил этилган навбатдаги оммавий қабулларда фуқароларни ўйлантириб келаётган ана шундай масалаларга ечим изланди.
Олтинсойнинг Сайрак маҳалласидаги мулоқотларда электр, суюлтирилган газ, ичимлик суви таъминоти, йўлларни таъмирлаш билан боғлиқ қатор муаммоларга ечим топилди. Дейлик, Олтинсой тумани “Мингчинор” маҳалласидаги мавжуд трансформатор 1970 йилда ўрнатилган бўлиб, аллақачон фойдаланиш муддатини ўтаб бўлган эди. Аҳоли сони ошиб, хонадонлар кенгайса-да, электр энергияси билан боғлиқ муаммо муаммолигича қолган эди. Мурожаатдан сўнг маҳалла аҳли учун 160 хўжаликка мўлжалланган янги трансформатор ўрнатиб берилди.
Худди шундай мурожаатлар асосида “Сайрак” қишлоғида электр энергияси билан боғлиқ муаммолар ҳал қилинадиган, томорқаларни суғориш учун барқарор оқар сув билан таъминланадиган, “Чинор” маҳалласида эса 2021 йилги дастур асосида янги мактаб барпо қилинадиган бўлди. Хидиршо қишлоғидан қабулга келган Соатмўмин Абдусатторовнинг мурожаати асосида қишлоққа 2 км. ичимлик суви тармоғи тортилиб, 30 та хўжалик оби-ҳаёт билан таъминланадиган бўлди.
Сайрак қишлоғида ўтказилган оммавий қабулда ҳудуддаги Сайрак, Овчи, Хидиршо, Жобу, Дуғоба, Ипоқ, Мўминқул, Обшир, Чинор каби ўндан зиёд дашт, тоғолди ва тоғли қишлоқлар аҳолиси чуқурлаштирилган тиббий кўрикдан ўтказилди. Ўндан зиёд мурожаатчиларга вилоят шифохоналарида даволанишлари учун имтиёзли йўлланмалар берилди.
Шу ернинг ўзида аҳолига сайёр давлат хизматлари ҳам кўрсатилди. Дейлик, Зулайҳо Очилдиева 15 ёшга тўлган бўлса-да ҳалигача туғилганлик ҳақидаги гувоҳномага эга эмас эди. Сайёр қабулда бу муаммо ўрганилгач, шу ернинг ўзида ҳал қилиб берилди.
Денов туманидаги “Чим” маҳалла фуқаролар йиғинининг “Жаматак” маҳалласида давом эттирилган оммавий қабулда Халқ қабулхонаси ва вилоят секторлари раҳбарларига мурожаатларда асосан ички йўлларни таъмирлаш, электр таъминоти, ичимлик суви, суюлтирилган газ етказиб бериш, боғча ва кўприклар қуриш, банк кредитлари ва томорқа ажратиш каби долзарб масалалар кун тартибига қўйилди.
Мулоқотлар давомидаги мурожаатлар асосида Денов туманининг Намуна маҳалласидаги ичимлик сув минораси, “Чим” маҳалласида эса ички йўллар таъмирланадиган, эскирган симёғочлар янги бетон устунларга алмаштириладиган бўлди. Менгали Ориповнинг мурожаати асосида эса шу йил охирига қадар “Қовунлисой” маҳалла фуқаролар йиғинида янги ташкил қилинган қишлоққа трансформатор ўрнатилиб, электр тармоғи тортиладиган, ичимлик сув минораси қуриб бериладиган бўлди.
Сурхондарё вилоятидаги Халқ қабулхонаси Олтинсой ва Денов туманларида ташкил қилган оммавий қабулларда 228 та масала бўйича мурожаатлар кўриб чиқилган бўлса, уларнинг қарийб 120 тасига жойида ечим топилди. Қолган мурожаатларни ҳал қилиш бўйича аниқ муддат ва масъуллар белгиланиб, назоратга олинди.
Ҳамма ҳам ҳар бир кунига режа тузишга ва белгиланган режага амал қилишга қодир эмас. Болалар, телешоулар, дўстлар билан суҳбатлашиш, интернетдаги янгиликлар лентасини кўриш ва бошқа дақиқалар инсонни чалғитади. Агар сиз кучли шахс бўлишни истасангиз, ўзингизда тартибли ҳаётни ривожлантиринг. Бир кун ёки бир ҳафта олдин режалаштиринг, фавқулодда вазиятларни бартараф этиш учун вақт ажратинг, дарҳол дам олиш учун вақт ва жойни аниқланг ва режага қатъий амал қилинг. Кейинчалик, ёзувлар керак бўлмайди: белгиланган кун тартибига ўзингиз сезмаган ҳолда одатланиб қоласиз.
Эфиопия ғарбида номаълум жангариларнинг автобусга ҳужуми вақтида 34 йўловчи ўлдирилди. Бу ҳақда Эфиопиянинг инсон ҳуқуқлари комиссиясига таяниб France-Presse ахборот агентлиги хабар берди.
Ҳужум Бенишангул-Гумуз штатида 14 ноябр кечки вақт содир этилган. Таъкидланишича, Судан билан чегарадош ушбу штат ҳозирда жанговар ҳаракатлар бораётган Тиграй штати билан умумий чегарага эга эмас.
Бу орада, Эфиопия бош вазири идораси жаҳон ҳамжамиятини “Тиграй озодлик халқ фронти” жангарилари томонидан Май-Кадра шаҳрида тинч аҳолининг оммавий ўлдирилишини қоралашга чақирган.
Amnesty International ноҳукумат ташкилоти 12 ноябрда Май-Кадрада 9 ноябрга ўтар кечаси кўплаб одамлар ўлдирилгани исботлари борлигини маълум қилган. Бироқ ташкилот ҳужумни содир этишда айнан ким гумон қилинаётганини кўрсатмаган. Эфиопия ҳукумати ушбу жиноят учун жавобгарликни “Тиграй озодлик халқ фронти” зиммасига юкламоқда. Май-Кадра Тиграй ва Амхара штатлари чегарасида жойлашган ва унинг асосий аҳолисини амхараликлар ташкил қилади.
Эфиопия бош вазири Абий Аҳмад 4 ноябрда миллий телевидение орқали чиқиш қилиб, 3 ноябр кечки пайт “Тиграй озодлик халқ фронти” жангарилари Шимолий қўмондонликнинг Тиграй штати маъмурий маркази Мэкэледаги объектларига ҳужум қилгани, федерал ҳукуматга содиқ ҳарбийларни ўлдиргани ва ҳарбий техника омборини эгаллаб олганини маълум қилган. Аҳмад мамлакатни барқарорсизликдан қутқариш учун Тиграйга қўшимча қўшинларни жўнатишга буйруқ берганини эълон қилган. 4 ноябрдан бери федерал қўшинлар “Тиграй озодлик халқ фронти”га қарши шиддатли жанглар олиб бормоқда. Асосий тўқнашувлар Тиграй штатининг Судан билан чегарадош ғарбий қисмида бормоқда.
Кунларнинг бирида сичқон ферма хўжайини қўйган қопқонни кўриб қолди ва бу ҳақда қўйга, товуққа ҳамда сигирга айтиб берди. Аммо улар: “Қопқон бизнинг муаммойимиз эмас. Биз унинг нимасидан қўрқамиз? Унинг бизга ҳеч қандай алоқаси йўқ”, деб жавоб қайтаришди.
Кунлардан бир кун қопқонга илон тушиб қолди ва хўжайиннинг хотинини чақиб олди. Хотинига қувват бўлади деган умидда фермер товуқни сўйди-да, ундан хотинига товуқ шўрва тайёрлаб берди. Касалманд хотинини кўришга келаётганлар олдида уялиб қолмаслик учун қўйни сўйди ҳамда унинг гўштидан турли таомлар тайёрлади. Аммо, афсуски, хотини вафот этди. Маракани ўтказиш учун фермер сигирни ҳам сўйишга мажбур бўлди.
Бу ўтган воқеаларни кузатиб турган сичқон ўйлаб қолди… «Бу ҳаётда ҳеч ким ҳеч нарсадан ҳимояланмаган, шу сабабли бошқанинг муаммосига бефарқ бўлмаслик керак».
Охирги пайтда чекувчилар орасида никотин истеъмол қилишнинг вейп, қизитиладиган тамаки, снюс ва никотин пак каби бошқа йўллари оммалашиб бораяпти.
Охирги маҳсулот таркиби ва хавфсизлиги шу вақтгача номаълум бўлиб қолаётган бошқа бир оммавий маҳсулот — носвойнинг зарарсизроқ муқобили сифатида мамлакатимизда айниқса тез оммалашаяпти. Никотин пак ёки никпак — оқ рангли, таркибида фақат никотин билан ширин таъм бўладиган, тамаки қўшилмаган дона кўринишида бўлади.
Ҳозир жамоатчилик никпак ҳақида ҳар хил фикр айтаётганини эшитишимиз мумкин: кимдир маҳсулотнинг соғлиққа хавфи камроқ, тамаки маҳсулоти ўрнига истеъмол қилса бўлади, деса, яна кимдир, унинг хавфи тамаки маҳсулотининг хавфи билан бир хил, шунинг учун у ҳам тамакига ўхшаб тартибга солиниши керак дейди, уни сотиш таъқиқланиши керак, дейдиган одамлар ҳам бор.
Бу гапларнинг қайси бири тўғри?
Бошқа давлатларнинг тажрибаси
Ҳозир чекилмайдиган тамаки тарихан кўп истеъмол қилинадиган Швециядан ташқари никотин пак АҚШ, Буюк Британия, Дания, Норвегия, Германия, Австрия, Швейцария, Чехия ҳамда Европа билан Осиёнинг бир қатор бошқа давлатларида ҳам оммалашган.
Масалан, Швецияни олиб қарайдиган бўлсак, бу давлатда дона кўринишидаги шведча шимиладиган тамаки — снюс кўп тарқалган. Бу ердаги катта ёшли аҳолининг 15 фоизи снюс истъемол қилади, Жаҳон Соғлиқни Сақлаш Ташкилотининг (ЖССТ) маълумотига кўра эса тамаки чекиш билан боғлиқ ўлим ҳоллари айнан Швецияда энг кам фоизни ташкил этади.
АҚШда нима дейишади?
АҚШда снюс билан никотин пак эркин сотилади. Бундан ташқари, 2019 йил АҚШ Озиқ-овқат ва дори маҳсулотлари сифатини санитар назорат қилиш бошқармаси (FDA) – мамлакатнинг энг асосий назоратчи ташкилотларидан бири – чекилмайдиган (тутунсиз) тамаки ва тамакисиз никотинли маҳсулот ишлаб чиқарувчиларга сотиладиган товар қутисига «маҳсулот оғиз бўшлиғи саратони, юрак касалликлари, ўпка саратони, инсулт, эмфизема ва сурункали бронхит хавфини камайтиради» деб ёзиш ҳуқуқини берди.
Covid-19 коронавируси бутун дунёга тарқалган ҳозирги вақтда унинг бу хусусияти айниқса муҳим эканини айтиб ўтиш лозим.
Қўшни давлатларнинг тажрибаси: Россия ва Қозоғистон никотин паки сотилишини таъқиқлаб қўйди.
Бироқ бизга яқин бўлган бу икки қўшни давлат тартибга солишнинг энг кескин усулини қўллади. Россия билан Қозоғистон яқинда никотин паки сотилишини қонун билан таъқиқлаб қўйди.
2018-2019 йиллар Россия бозорида таркибидаги никотин кам никпаклар туркумини сотадиган ва бу маҳсулот сотилишини тартибга соладиган қонун тезроқ чиқарилишини таклиф қиладиган йирик ишлаб чиқарувчилар билан бир қаторда қўлбола усул билан тайёрланган никпак сотадиган бир қанча майда, виждонсиз ишлаб чиқарувчилар ҳам пайдо бўлди. Қўлбола усул билан чиқарилган бундай маҳсулот таркибидаги никотин миқдори баъзан ҳаддидан ошиб кетган: бозорда никотин миқдори меъёридан бир неча марта ошадиган ва ҳатто бир донасида 150, 200 мг гача никотин бўладиган брендлар ҳам пайдо бўлди. Бу миқдордаги доза ҳатто катта ёшдаги никотин истеъмол қилиувчининг соғлиғи учун ҳам хавфли ҳисобланади. Ўшанда бу маҳсулот чиқарилиши ва сотилишини тартибга соладиган қонун йўқ эди.
Маълумот учун айтиб қўйишимиз керак, Скандинавия давлатларининг техник тартибга солиш меъёрларига кўра тамакисиз никотин пакидаги ва анъанавий тамаки снюсидаги никотин дозаси бир дона шундай маҳсулотда 20 миллиграммдан ошмаслиги керак. Организмга сингиши томондан қараганда бу миқдор тахминан битта ёки бир яримта ўткир сигарет чекишга тўғри келади. Чунки қандай истеъмол қилинишига қараб никотиннинг сингиши бир-биридан фарқ қилади. Чекмасдан истеъмол қилингани учун халтачадаги никотин сигаретдаги никотинга қараганда анча кам сингади Айтиб ўтиш керак, биз ҳозир истеъмолчилар орасида кўпроқ оммалашган ва одатда битта донасидаги никотин миқдори кўпи билан 6 ёки 15 миллиграмм бўладиган никотин халтача турларини эмас, айнан қонун рухсат этадиган максимал миқдорни (техник стандартни) гапираяпмиз,
Шундан хулоса қилиш мумкинки, айнан виждонсиз ишлаб чиқарувчиларнинг маҳсулотида никотин миқдори ошиб кетгани Россияда бу турдаги маҳсулот сотилишини таъқиқлашга асос бўлган.
Евроосиё иқтисодий иттифоқининг аъзоси бўлган ва Россия билан чегарасида божхона назорати қўйилмаган Қозоғистонда ҳам бу маҳсулот Россиядаги сабабга кўра таъқиқлаб қўйилган.
Таъқиқ қўйилганидан сўнг Россия ОАВ қонун шошилиб қабул қилинганини ва Соғлиқни сақлаш вазирлиги билан бошқа муассасалар бошқа давлатларнинг бу борадаги илмий базаси ва тажрибасига етарли даражада эътибор бермай хато қилишгани ҳақида кўп ёзишди. Россия Федерацияси Давлат Дума Қўмитасининг биринчи ўринбосари С. Катасанов эса «Российская газета»даги чиқишида никпаклар ҳақидаги қарор асосланмаган даражада қаттиқ бўлганини маълум қилди. Унинг фикрига кўра «бу маҳсулотни тўлиқ таъқиқлаб қўйиш бозорда паст сифатли қалбаки товарни кўпайтиради». «Бундан ташқари, давлатимиз сигарет истеъмолчиларини хавфи камроқ бошқа маҳсулот турларига ўтказаётган бошқа ривожланган мамлакатлардан ўрнак олиши керак. Шу томондан қараганда Россия нима учун бу тамойилга қарши бораётганини тушуниб бўлмайди», деди у ўзининг фикрини айтиб.
Ўзбекистон нима қилиши керак?
Россия билан Қозоғистондан фарқи – Ўзбекистон бозорида никотин миқдори рухсат этилганидан кўп ёки қўлбола усул билан тайёрланган бундай маҳсулот брендлари йўқ. Хозир бундай маҳсулот ишлаб чиқарилишини давлат тартибига солиши ҳақида таклиф берилган, шу жумладан, техник стандарт лойиҳаси тайёрлаб қўйилган. Яъни, унга кўра бир дона маҳсулотдаги никотиннинг максимал миқдори 20 мг дан ошмаслиги ва лабораторияда никотин миқдорини аниқлаш усуллари белгилаб қўйилади. Шу йилнинг ёзида Ўз.Р Молия Вазирлиги ҳузуридаги Алкогол ва тамаки бозорини тартибга солиш инспекцияси «Алкогол ва тамаки маҳсулотининг тарқатилиши ҳамда истеъмол қилинишини чеклаш тўғрисида»ги Қонунни ўзгартириш лойиҳасини ишлаб чиқди. Унга кўра чилим, электрон сигарет, тамаки иситгич ва никотинли маҳсулот, шу жумладан, тамакисиз никотинли снюс, яъни, никпакка нисбатан чекиладиган тамаки маҳсулотига (сигарет, папиросга) ёки шунга яқин маҳсулотга қўлланадиган давлат тартибга солиш меъёрлари амал қилади, яъни, 20 ёшга тўлмаган шахсларга сотилмайди, сотиш ва ахборот (реклама) бериш усуллари чеклаб қўйилади.
Юқоридаги таҳлил натижасига қараб хулоса қилиш мумкинки, агар никотин пакидаги никотин миқдори давлат белгилаб қўйган миқдордан ошмаса ҳамда алкогол ва тамаки маҳсулотини истеъмол қилиш чеклангани каби уни ҳам балоғатга етмаганларга сотиш таъқиқлаб қўйилса ва у ҳақда реклама бериш чекланса оддий тамаки маҳсулоти билан солиштирганда бундай маҳсулотни истеъмол қилишнинг хавфи соғлиқ учун анча кам бўлади. Бутун дунёга ўпкани касал қиладиган коронавирус тарқалаётган ҳозирги вақтда ўпкага зарар қилмай никотин истеъмол қилиш имконини берадиган маҳсулот сотилишини таъқиқлаш ҳақидаги таклиф айниқса мантиққа тўғри келмайди ва бу маҳсулотнинг хавфи камроқ эканини тасдиқлайдиган илмий асосларга зид бўлади.
Агар кимдир сизга ҳужум қилса, сиз ўзингизни ҳимоя қиласиз. Ушбу реакцияни тўхтатиш танқид билан курашишнинг асосий воситаларидан биридир. Чуқур нафас олинг, миянгизни тинчлантиришга ҳаракат қилинг, мулойимлик билан табассум қилинг ва танқид ҳақида ижобий ёки нейтрал нигоҳда ўйланг.
Эронда уч ой аввал 1998 йилда Африкадаги АҚШ элчихоналарининг бирига уюштирилган ҳужумга алоқадор «Ал-Қоида» террорчилик ташкилоти етакчиларидан бири ўлдирилган. Бу ҳақда The New York Times нашри хабар берган.
Нашрнинг ёзишича, 7 августда Теҳрон кўчаларидан бирида мотоциклдаги икки шахс дипломатик миссия биносидаги терактга алоқадор Абу Муҳаммад ал-Масри тахаллуси билан танилган Абдулла Аҳмад Абдуллани отиб кетган. Улар террорчининг қизи Марямни ҳам ўлдирган. Аёл «Ал-Қоида» асосчиси Усама бен Ладеннинг ўғли Ҳамза бен Ладеннинг рафиқаси эди. Ҳамза бен Ладен гуруҳнинг террорчилик ташкилотлари билан муносабатларига масъул бўлган, Дональд Трамп уни йўқ қилиш ҳақида буйруқ берган ва террорчининг ўлдирилгани ҳақида 2019 йил сентябрь ойида эълон қилганди.
Ҳамза бен Ладен
Фото: New York Times
Газетада берилган хабарга кўра, номаълум кишилар овоз ўчиргичли пистолетдан беш марта ўқ узган. Тўртта ўқ ал-Масрининг машинасига, яна биттаси эса бошқа бир автомобилга тегган.
NYT суҳбатдошининг қайд этишича, операция АҚШ кўрсатмаси асосида Исроил махсус хизмати ходимлари томонидан амалга оширилган. Шунингдек, Вашингтоннинг бир неча йил давомида ал-Масри ва «Ал-Қоида»нинг Эрондаги бошқа жангариларини кузатгани ҳам баён қилинган.
Ал-Масрининг йўқ қилингани ҳақидаги расмий ахборот ҳанузгача тасдиқланмаган. «Ал-Қоида» етакчиларидан бирининг ўлими ҳақида эълон қилмаган, Эрон расмийлари ҳам бу ҳақда хабар бермаган ва ҳеч бир мамлакат амалга оширилган операция юзасидан масъулиятни ўз зиммасига олмаган, деб ёзмоқда газета.
NYT «Ал-Қоида» етакчисининг ўлимидан кейин Эрон ОАВда Теҳронда ливанлик тарих профессори Ҳабиб Дауд ва унинг 27 ёшли қизи ўлдирилгани ҳақида хабарлар берилган. Ливаннинг МТV янгиликлар канали ва Ислом инқилоби муҳофизлари корпусининг ижтимоий тармоқлардаги аккаунтлари Дауднинг «Ҳизбуллоҳ» шиалар партияси (АҚШ ушбу гуруҳни Эрон ва Яқин Шарқ манфаатларига хизмат қилувчи террорчилик ташкилоти деб ҳисоблайди) аъзоси бўлганини таъкидлаган.
Ливандаги манбалар Ҳабиб Дауднинг ҳаётда бор шахс эканлигини тасдиқлай олмаган. Разведка вакилларидан бири Дауднинг ал-Масрига берилган тахаллус эканини билдирган.
NYT АҚШдаги разведка вакилларига таяниб ал-Масрининг 2003 йилдан бери Эронда яшаганини аниқлаган. У 2015 йилдан буён Теҳрондаги Пасдарон туманида яшаган бўлиши мумкин.
Вашингтон маълумотларига кўра ал-Масри 1998 йилда Кения ва Танзаниядаги терактларнинг ташкиллаштирилишида иштирок этган, мазкур ҳодисалар оқибатида 244 нафар одам (жумладан, 12 нафар америкалик) ҳалок бўлган, юзлаб кишилар (4 мингдан зиёд) турли даражадаги тан жароҳатлари олганди. ФҚБ жангари ҳақида ахборот берганларга 10 миллион доллар миқдорида муокофот беришни таклифни этган. У ҳали ҳам қидирувдаги дунёнинг энг хавфли террорчилари рўйхатида турибди.
Фото: New York Times
Эрон расмийлари NYT’нинг сўровларига жавоб бермаган. Исроил бош вазири Бинямин Нетаньяхунинг котибияти ва АҚШ миллий хавфсизлик кенгаши ҳам бу борада изоҳ беришни истамаган.
Октябрь ойида «Ал-Қоида»нинг яна бир етакчиси Абу Мухсин ал-Масри йўқ қилинганди. АҚШ федерал қидирув бюроси террорчининг қидирувга берилган дунёнинг энг хавфли жангарилари рўйхатига киритган.
2020 йил февралида АҚШ Яманда «Ал-Қоида» террорчилик ташкилотининг Арабистон яриморолидаги етакчиси Қосим ар-Римий ўлдирилганини маълум қилган.
